Vandaag 121: geboorte van keizer-filosoof Marcus Aurelius

In Rome wordt op 26 april van het jaar 121 Marcus Aurelius geboren, belangrijk filosoof en twintig jaar lang Romeins keizer (161-180). Hij stelt een toonbeeld van rechtvaardig en menselijk beleid, gedragen door de voorchristelijke, stoïcijnse deugden; een filosofie van matiging, dienst en plicht.

Marcus Aurelius maakt in zijn jeugd kennis met het stoïcisme en wordt op veertigjarige leeftijd keizer van Rome. Ondanks aardbevingen, overstromingen, pest, invasiepogingen door ‘barbaren’ aan de Donau, opstand van een ontrouwe generaal in Syrië, enz., slaagt hij erin de eenheid van het Rijk te bewaren. Vaak verkiest hij de oorlogsvoering uit eigen middelen te financieren in plaats van nieuwe belastingen te heffen. Zijn biograaf Ernest Renan schrijft dat de wereld ‘dankzij hem een ​​ogenblik werd geregeerd door de beste en grootste man van zijn eeuw’.

In twaalf notitieboekjes schrijft Marcus Aurelius zijn gedachten neer om te proberen zijn eigen gedrag te verbeteren. Deze teksten geven het stoïcisme een uitdrukkingskracht die het tot dan toe niet had. Terwijl Seneca de principes verkondigde, benadrukt Marcus Aurelius het belang van het dagelijkse praktijk.

‘Er zal mij niets overkomen dat niet in overeenstemming is met de aard van het Geheel’, schrijft hij. ‘Het Geheel vergaat nooit, alleen de delen ervan gaan verloren en veroorzaken daardoor voortdurende transformatie. Elk ongeluk dat ons overkomt, ook al lijkt het op ons niveau een tegenslag, draagt ​​bij aan het algemene evenwicht, omdat het individu altijd is samengesteld met het oog op de totaliteit. Deze les in nederigheid met betrekking tot het universum moet de mens ertoe brengen in alles te berusten wat niet van hem afhangt: acceptatie van het lot, aanvaarding van onze eigen constitutie. Wijsheid bestaat uit het willen van wat onze natuur wil’, aldus Marcus Aurelius. ‘Tegen de natuur die alles geeft en alles wegneemt, zegt de ontwikkelde en bescheiden mens: geef wat je wil, neem terug wat je wil’.

Opstand tegen dood of ziekte is daarom nutteloos: ‘Nog even en je hebt je ogen gesloten, en over degene die je naar je graf heeft gedragen, zal binnenkort al door een andere worden gerouwd’. En ‘Alexander de Grote en zijn muilezeldrijver zijn, eenmaal dood, teruggebracht tot hetzelfde punt’.

Marcus Aurelius overlijdt in 180, hij is 58. Er is in zijn legerkamp aan de Donau een epidemie. Stervend antwoordt hij aan een generaal die hem bevelen voor de volgende dag komt vragen: ‘Vanaf nu moet je dat vragen aan de opkomende zon’.

Een laatste citaat: ‘Alles wat we horen is een mening, geen feit. Alles wat we zien is een perspectief, niet de waarheid’. Radio en televisie bestonden toen nog niet.