Vandaag 1798: Johan Thorbecke geboren, Nederlands staatsman die in Gent de stiel leerde

Op die 14 januari 1798 wordt in Zwolle (Overijssel) Johan Thorbecke geboren. Hij verblijft na zijn studies klassieke letteren vier jaar in Duitsland, waar hij kennis maakt met de historische rechtsschool.

Van 1825 tot 1830 is Thorbecke hoogleraar in de diplomatieke en politieke geschiedenis aan de letterenfaculteit van de Rijksuniversiteit Gent. Daar bestudeert hij de politieke geschiedenis van de Nederlanden. Hij spitst zich toe op de economische ontwikkelingen, met name de gevolgen van de toenemende industrialisatie. Thorbecke publiceerde over het onderwerp een Verhandeling over den invloed der machines op het samenstel der maatschappelijke en burgerlijke betrekkingen (1830).

In zijn Gentse tijd pleit Thorbecke voor het Nederlands als onderwijstaal, ook aan de universiteit. Hij ziet dit als een versterking van de nationale eenheid. Het herstel van de ‘taalvrijheid’ in juni 1830 acht hij een ramp, omdat ze neerkomt op een verbanning van het Nederlands uit het openbare leven, ten voordele van het Frans. De scheuring van 1830 betreurt hij diep. Na 1830 hoopt Thorbecke enige tijd dat, bij een algemene Europese oorlog tegen Frankrijk, de Nederlanden, Noord en Zuid, weer zullen samensmelten.

Als gevolg van de Belgische afscheiding in 1830 moet hij Gent verlaten. Een jaar later wordt Thorbecke benoemd tot hoogleraar diplomatie en moderne geschiedenis aan de Universiteit van Leiden. Hij vervult daar van 1831 tot 1849 vrijwel dezelfde functie als in Gent, maar nu in de juridische faculteit. Daarna wijdt hij zich aan zijn parlementaire en ministeriële loopbaan in de Nederlandse politiek.

In maart 1848 wordt de liberaal Thorbecke door koning Willem II van Nederland benoemd tot voorzitter van een commissie die de grondwet moet veranderen. Minder dan elf maanden later is die klaar met haar werk en wordt de nieuwe grondwet uitgevaardigd. Hiermee wordt de macht van de koning beperkt en een meer democratische weg ingeslagen. De belangrijkste wijzigingen: niet de koning, maar de ministers zijn verantwoordelijk voor het beleid van de regering. De Tweede Kamer wordt direct verkozen en mag wetten aanpassen.

Daarmee is Thorbecke de grondlegger van de Nederlandse parlementaire democratie. Hij wordt drie keer premier. Ook in latere jaren streeft hij op internationaal politiek terrein altijd opnieuw naar samenwerking met België.

Johan Thorbecke overlijdt in 1872; hij is dan 74.