Vandaag 1822: Jean-François Champollion ontcijfert hiërogliefen op Steen van Rosetta

Na vele eeuwen zijn geheim te hebben bewaard, wordt de Steen van Rosetta eindelijk ontcijferd. De Franse geleerde Jean-François Champollion maakt op 27 september 1822 bekend dat hij er eindelijk in geslaagd is. De beroemde granieten steen blijkt dezelfde tekst te bevatten in drie verschillende talen en ook in verschillende lettertekens: in hiërogliefen, in het Demotisch en in het Grieks. Het Demotisch was in het oude Egypte tegelijk een soort volks- en handelstaal én een schriftsysteem.

In 1799 vindt een officier van het Napoleontische leger in Egypte deze steen met inscripties. Drieëntwintig jaar na die vondst slaagt de Franse geleerde Jean-François Champollion erin de teksten te ontcijferen. Hij levert daarmee tezelfdertijd de sleutel voor het vertalen van de hiërogliefen. Op de Steen van Rosetta is een decreet (verordening) van een priestersynode te vinden. Deze synode werd in 196 voor onze jaartelling in Memphis gehouden, de oude hoofdstad van Egypte, aan de westoever van de Nijl, ongeveer 24 km ten zuiden van de huidige hoofdstad Kaïro. De tekst bevat onder meer afspraken over belastingen, schenkingen aan tempels, maatregelen tegen overstromingen en het oprichten van beelden van de Egyptische koning Ptolemaeus V (203-180 v.Chr).

De Steen van Rosetta is veruit het bekendste meertalige document dat van belang is geweest voor de ontcijfering van hiërogliefen. Tegenwoordig bevindt de steen zich in het British Museum in Londen. Kopieën van de steen zijn te bezichtigen in het Allard Pierson Museum (Amsterdam) en in het museum van Figeac (Occitanië), de geboortestad van Champollion.

De taalkundige Jean-François Champollion (1790-1832) geldt als de grondlegger van de egyptologie. De ontcijfering van het Egyptische hiërogliefenschrift is grotendeels aan hem te danken. Hij publiceert hierover onder meer De l’écriture hiératique des anciens Égyptiens (1821) en Lettre à M. Dacier relative à l’alphabet des hiéroglyphes phonétiques employés par les Égyptiens pour inscrire sur leurs monuments les titres, les noms et les surnoms des souverains grecs et romains (1822). Hij sterft jong (41) aan een hartaanval en ligt begraven op Père Lachaise in Parijs.