Vandaag 1830: eerste bijeenkomst van het revolutionaire Nationaal Congres in Brussel

Op woensdag 10 november 1830 komt het Nationaal Congres voor de eerste keer bijeen in Brussel. Het is verkozen op basis van een cijnskiesstelsel. Van democratisering is geen sprake: om te mogen stemmen moet men nog een stuk vermogender zijn dan voorheen onder koning Willem I van de Verenigde Nederlanden. Er zijn 46 099 kiezers op 4 079 000 inwoners… Het Nationaal Congres proclameert op 18 november de afscheiding (‘onafhankelijkheid’) van België en sluit, op 24 november, het huis van Oranje ‘voor eeuwig’ van de troon uit.

Uiteraard gebeurt alles in het Frans en wordt de gehate Nederlandse taal uit politiek en overheid verbannen. ‘Hoewel de Belgische revolutie in de historiografie steeds als een nationale opstand weergegeven wordt, is het toch interessant om in haar geschiedenis rekening te houden met het Vlaams-Waals-Brussels perspectief, gezien deze gebieden ook toen al op economisch en taal-cultureel vlak van elkaar verschilden en ook anders reageerden op de regeringspolitiek, op de oppositie en op de revolutionaire en postrevolutionaire processen’, preciseert Els Witte.

De Belgische afscheiding is voornamelijk het werk van republikeinse radicalen, zeg maar jakobijnen, breed gesteund door de Walen, maar ook door de katholieken in alle provincies. Die willen hun bevoorrechte positie hersteld zien en aanvaarden geenszins dat kerk en godsdienst onder toezicht van de overheid worden geplaatst. Maar anderzijds willen ze dat de kerk blijvend gesubsidieerd wordt door de overheid.

Op een hardhandige wijze voltrekken de ‘Belgen’ nu de machtswissel. Afzettingen en epuraties vinden systematisch plaats. Wie aangevallen wordt of zich bedreigd voelt, vlucht. Bestuurders, burgemeesters, magistraten, journalisten, professoren en belastingambtenaren wijken uit naar Nederland, Aken of Rijsel. Op die manier ontstaan ballingengemeenschappen. Noord-Nederlanders die zich in het Zuiden hebben gevestigd, zijn niet langer welkom en verlaten hals over kop het land. In Brussel worden overheidsgebouwen en woningen van gekende koningsgezinden geplunderd en vernield.

Maar van bij de aanvang van de revolutie in september 1830 ontstaat er met het orangisme een tegenbeweging die gedragen wordt door de meerderheid van de zuidelijke elite. Zij willen van geen scheiding weten. De Fransen grijpen drie keer in met militair geweld om hun vazalstaat van de ondergang te redden.