Vandaag 1889: Martin Heidegger geboren, een van de belangrijkste filosofen van de twintigste eeuw

In Meßkirch (Baden-Württemberg) wordt op 26 september 1889 de Duitse denker Martin Heidegger geboren, een van de belangrijkste filosofen van de twintigste eeuw. Hij heeft zich voornamelijk beziggehouden met ‘het zijn’ en ‘de tijd’ en zijn hoofdwerk heet dan ook Sein und Zeit (1927). Heidegger zocht altijd de moeilijke ‘middenweg’: hij juicht in 1933 de ‘heropstanding van Duitsland’ onder Adolf Hitler toe en houdt er een intieme relatie op na met zijn Joodse studente Hannah Arendt (1906-1975), de latere filosofe; hij breekt in 1919 met het katholicisme, maar laat het uitdrukkelijke verzoek na op katholieke wijze te worden begraven.

Belangrijker is allicht zijn scepticisme tegenover de onbeperkte technische vooruitgang: tegenover het technische denken, waarin activiteit en controle centraal staan, stelt Heidegger het bezinnende denken dat vooral gericht is op authenticiteit en beleving. In februari 1927 publiceert hij zijn Sein und Zeit. Martin Heidegger had het schrijven ervan het jaar daarvoor afgerond in de ‘hut’ die hij in 1922 in Todtnauberg, in het Zwarte Woud, had gebouwd. Uitgangspunt is het probleem ‘Waarom bestaat er iets en niet niets? Dat is de vraag’.

Het werk, dat hij heeft opgedragen aan Edmund Husserl (1859-1938), zal sterk bijdragen aan het onttronen van het neokantianisme, terwijl het tegelijkertijd het ‘revolutionaire genie’ (Hans Georg Gadamer) van de auteur onthult. Zijn inaugurale rede aan de universiteit van Freiburg im Breisgau (Baden-Württemberg) in juli 1929 heeft dezelfde teneur en is gewijd aan het onderwerp ‘Wat is metafysica?’ Hij was assistent van Husserl geweest en volgt hem in 1928 op.

Heideggers denken heeft een wereldwijde impact. Vermeldenswaard zijn de bijzonder talrijke vertalingen van Sein und Zeit, ook in het Japans. Heidegger heeft een blijvende invloed gehad op filosofen uit het Verre Oosten. Hannah Arendt, in 1941 naar New York uitgeweken, steunt de publicatie van zijn werk in de Verenigde Staten. Ter gelegenheid van de 500ste verjaardag van de Albert Ludwig Universiteit van Freiburg in 1957 houdt hij de feestrede ‘De stelling van de identiteit’.

In 1966 geeft Heidegger een beroemd interview voor het nieuwsmagazine Der Spiegel, gepubliceerd onder de titel ‘Alleen een god kan ons nog redden’. Maar dat wordt, overeenkomstig zijn wens, pas na zijn dood gepubliceerd. In zijn laatste interview in 1969, op de Duitse televisie, waarschuwt Heidegger opnieuw tegen de mateloze wil tot macht die de mens in dit ‘technisch tijdperk’ opnieuw wegvoert van het échte, waarachtige denken, en nu misschien voorgoed.

Martin Heidegger overlijdt op 26 mei 1976 in Freiburg im Breisgau. Zijn en Tijd, de Nederlandse vertaling van zijn magnum opus, wordt pas in 1998 in het Nederlands uitgegeven.