Vandaag 1907: Adolf Daens overleden, toen de kerk nog voluit antisociaal was

Op 14 juni 1907 overlijdt in Aalst Adolf Daens (67), beter bekend als priester Daens, Vlaams politicus en sociaal strijder. Hij gaf, samen met zijn broer Pieter Daens, zijn naam aan het daensisme, een sociale, Vlaamsgezinde christendemocratische beweging, die de pauselijke encycliek Rerum Novarum van paus Leo XIII (1891) ernstig nam. Hieruit vloeit de oprichting voort van een onafhankelijke, Vlaamse partij, de Christene Volkspartij (CVP – 1893), waarvan hij het programma schrijft.

De mensonwaardige omstandigheden in de fabrieken van Aalst treffen hem diep en leiden tot grondige maatschappelijke reflectie. Het uitgangspunt van Daens is niet klassenstrijd, maar sociale rechtvaardigheid en solidariteit. Hij was dus geen socialist, maar eerder een solidarist.

Daens is geboren in een gezin van kleine middenstanders. In 1859 treedt hij binnen bij de jezuïeten. Moeilijkheden met zijn oversten leiden in 1871 tot zijn ontslag uit de jezuïetenorde. Nog hetzelfde jaar wordt hij toegelaten in het Grootseminarie van Gent, waar hij in 1873 priester wordt gewijd. Zijn engagement in de Christene Volkspartij (CVP) brengt hem in conflict met het episcopaat. In 1894 wordt Daens tot volksvertegenwoordiger verkozen, functie die hij tot 1898 uitoefent.

In mei 1895 wordt Daens op het matje geroepen in het Vaticaan. Daens weigert de politiek te verlaten. In de periode 1895-1897 krijgt hij nog een tiental sancties van de Gentse bisschop. Onder zware druk stemt Daens er in 1898 uiteindelijk mee in om af te zien van politieke activiteit. Daens voelt zich al snel bedrogen en keert terug naar de Christene Volkspartij. Hierdoor escaleert het conflict met de kerk. In 1899 wordt Daens uit zijn priesterambt ontzet. Dat ging toen sneller dan nu.

Van 1902 tot 1906 zetelt Daens opnieuw in de Kamer, ditmaal voor het arrondissement Brussel. In 1905 ondertekent hij samen met zijn broer een daensistisch wetsvoorstel tot vernederlandsing van de Rijksuniversiteit Gent. In datzelfde jaar wordt hij door het Vaticaan officieel veroordeeld. Als de murw geslagen Daens zich in februari 1907 met de kerk verzoent, wordt hij uit de CVP gezet… Hij overlijdt, uitgeput, op 14 juni 1907.

Het daensisme gaat daarna grotendeels op in het Vlaams-nationalisme. Na 1945 wordt priester Adolf Daens langs alle kanten in eer hersteld. Dat begint bij de Katholieke Partij, die zich vanaf 1945 Christelijke Volkspartij (CVP) noemt en het groen van het daensisme als partijkleur aanneemt. Aalst eert hem in 1957 met een standbeeld en in 2004 met het ereburgerschap van de stad. Intussen is Daens het onderwerp van romans, een film, een musical.

En in 2015, dat is 108 jaar na zijn overlijden, krijgt Daens kerkelijk eerherstel. Aartsbisschop André Léonard van Mechelen-Brussel, legt bloemen op zijn graf en zegt onder meer: ‘De priester voerde een goede strijd voor de arbeiders, die schandelijk werden uitgebuit. Ze werden blootgesteld aan de misbruiken van hun bazen en aan de arrogantie van hun volksvertegenwoordigers, die hun taal – het Vlaams – misprezen’. Het Nederlands natuurlijk, maar goed.