Vandaag 1911: Sun Yat-sen, theoreticus van het volksnationalisme, wordt president van de Republiek China

Op 26 oktober 1911 krijgt de arts Sun Yat-sen (1866-1925) het presidentschap van de Chinese republiek aangeboden. Zijn werk The three principles of the people (1912) krijgt wereldwijde aandacht. Die drie principes zijn: volksnationalisme, volksinspraak en volkswelvaart. Het boek wordt nog geregeld herdrukt. Het is in vele talen vertaald, maar helaas niet in het Nederlands

Deze Chinese revolutionair en staatsman werd op 12 november 1866 geboren, in het dorp Cuiheng, in de zuidelijke provincie Guangdong. Sun begint in 1887 geneeskunde te studeren aan het Hong Kong College of Medicine for Chinese, dat later de Universiteit van Hong Kong werd. In 1892 is hij een van de eerste twee afgestudeerden.

Reizen in het Westen verhogen zijn ontevredenheid over de regering van de Qing-dynastie. Hij begint zijn politieke activiteiten met het organiseren van oppositiegroepen van verbannen Chinezen in Hong Kong. In oktober 1894 sticht hij de Xingzhonghui (Vereniging voor het herstel van China) als platform voor toekomstige revolutionaire activiteiten.

In 1895 mislukt de Kanton-opstand, die hij hielp plannen. De keizerlijke regering zet een premie op zijn hoofd en Sun gaat voor zestien jaar in ballingschap in Europa, de Verenigde Staten, Canada en Japan. Daar verzamelt hij geld voor zijn revolutionaire activiteiten. In 1905 spreekt hij ook in Brussel voor Chinese expats. In Tokio richt hij de geheime verzetsgroep Tongmenghui (Chinese Revolutionaire Liga) op. Hiervoor wordt hij vanuit Japan naar de VS gedeporteerd. In die tijd begint hij ook westerse pakken te dragen en laat hij zijn Chinese vlecht afknippen.

Op 10 oktober 1911 begint de Wuchang-opstand, die leidt tot het einde van tweeduizend jaar heerschappij van keizerlijke dynastieën in China. Sun hoort over de succesvolle opstand van het leger tegen de oubollige en corrupte Qing-dynastie. Meteen reist hij naar Europa om de westerse machten ervan te overtuigen te stoppen met het verstrekken van leningen aan het keizerlijke China. In Londen weet hij een belangrijk succes te behalen.

Sun krijgt het presidentschap van China aangeboden, keert voor Kerstmis terug en wordt op 29 december 1911 op een conferentie van provinciale vertegenwoordigers tot interim-president van de Republiek China gekozen. In augustus 1912 sticht hij, met het oog op de komende parlementsverkiezingen de Kwomintang (Nationale Volkspartij).

Na weer enkele jaren ballingschap wordt hij in 1921 in zijn afwezigheid president van de nationalistische regering in Kanton (Guangzhou). Hiermee komt een einde aan het ruim tweeduizendjarige keizerrijk. Omdat er nog veel gewapende weerstand is tegen de republiek sluit hij een tijdelijke alliantie met de communisten. Sun is ervan overtuigd dat China alleen met geweld verenigd kan worden. Na een periode van politieke voogdij moet er dan een transitie naar democratie plaatsvinden, wat later in Taiwan ook gebeurt.

Sun Yat-sen wordt als grondlegger van het moderne China vereerd, zowel in de Republiek China, de facto op Taiwanese bodem, als in de Volksrepubliek China. Hij overlijdt op 12 maart 1925 in Peking aan leverkanker. Hij is dan 58.