Vandaag 1917: een kushandje van Mata Hari voor de soldaten van haar executiepeloton

De Friese danseres Griet Zelle, beter bekend onder haar artiestennaam Mata Hari, wordt op 13 februari 1917 in Parijs gearresteerd omdat ze verdacht wordt van spionage voor Duitsland. Ze is van oorsprong kleuterleidster. Door haar huwelijk met een officier van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger komt ze in Indonesië terecht. Daar leert ze ‘Oosterse danskunst’ en neemt het pseudoniem Mata Hari aan. Het huwelijk houdt geen stand en ze keert terug naar Europa. Zelle, die vlot viertalig is, begint in 1905 in Parijs met het opvoeren van exotische/erotische dansen waarmee ze beroemd zal worden.

Het hoogtepunt van haar carrière valt in 1911-1912, wanneer zij in diverse Europese steden optreedt. Ze heeft door de jaren heen vele aanbidders en ze blijkt vlot het erotische genre met de transfer van zakelijke informatie te kunnen combineren. Van spionage is dan nog geen sprake. Dat aspect komt pas tevoorschijn tijdens de Eerste Wereldoorlog. Mogelijk was Mata Hari een dubbelspionne die ook voor de Franse geheime dienst werkte. Maar bewijzen ontbreken. Ze dient als zondebok – zoveel is zeker – voor een falende Franse militaire overheid die de blunders en de nutteloze bloedbaden aan het front cumuleerde.

Na een karikatuur van een proces wordt ze op 25 juni 1917 ter dood veroordeeld en op 15 oktober 1917 in de greppel van het fort van Vincennes terechtgesteld. Ze weigert een blinddoek en werpt een kushandje naar de soldaten van het executiepeloton. Griet Zelle is dan 41.

Ze inspireerde verschillende films met opmerkelijke hoofdrolvertolksters. De eerste dateert van 1920 met Asta Nielsen in de titelrol. Ook het in 1931 uitgebrachte Dishonored van Josef von Sternberg geldt als een overduidelijke Mata Hari-verfilming, al wordt haar naam niet genoemd. Hierin speelt Marlene Dietrich de hoofdrol. De bekendste latere filmvertolkingen van Mata Hari zijn die door Jeanne Moreau in 1964 en door Sylvia Kristel in 1985.