Vandaag 1920: Frans van der Elst geboren, eerste voorzitter van de Volksunie

In Neder-over-Heembeek wordt Frans van der Elst geboren, eerste voorzitter van de Volksunie (VU) in aartsmoeilijke tijden. Hij studeert van 1939 tot 1944 aan de KULeuven rechten, thomistische wijsbegeerte en politieke wetenschappen. Als advocaat in Brussel wordt Van der Elst, die uit een apolitiek gezin komt, geconfronteerd met talrijke repressiedossiers. Een van de belangrijkste repressiezaken waarin hij optreedt, is die van Hendrik Elias, de laatste leider van het Vlaams Nationaal Verbond (VNV).

Met die concrete ervaring achter de rug houdt Frans van der Elst vanaf 1951 zijn eerste publieke pleidooien voor amnestie. Tegelijk speelt hij een belangrijke rol in de doorstart van het Algemeen Nederlands Verbond (ANV). Hij treedt overal in Vlaanderen op als spreker en publiceert zowel over de tegenstelling tussen volksnationalisme en staatsnationalisme als over de feitelijke realisatie van het federalisme langs democratische weg.

In 1954 is Van der Elst medeoprichter van de VU. Hij wordt volksvertegenwoordiger van zijn partij (1958-1974) en daarna senator (1974-1985). Van der Elst is van 1955 tot 1975 voorzitter van de VU. Dat voorzitterschap wordt op het einde gecontesteerd door de ambitieuze Hugo Schiltz. Die volgt hem op per 1 januari 1976.

Tot 1970 was Van der Elst de uitgesproken woordvoerder van zijn partij in alle belangrijke parlementaire debatten. Het vertrouwen van de Vlaams-nationalisten in Van der Elst komt onder zware druk als de VU in 1977 het Egmontpakt ondertekent. Van der Elst had meegewerkt aan de totstandkoming van het Egmont-experiment, dat mede onder de sterke druk van Vlaams-nationalisten mislukt. Na die gebeurtenis trekt Van der Elst zich systematisch terug uit het politieke leven. Tot 1985 blijft hij nog senator.

Frans van der Elst heeft in belangrijke mate bijgedragen tot de heropleving en de continuïteit van het Vlaams-nationalisme. Hij overlijdt in 1997 op de leeftijd van 77.

Onder zijn talrijke geschriften vonden we deze merkwaardigheid: Edmund Burke en het traditionalistisch nationalisme, in Kultuurleven, jaargang 23 (1956), nr. 4-5.