Vandaag 1923: Turkse republiek opgericht door generaal Mustafa Kemal Atatürk
Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938)
Generaal Mustafa Kemal Atatürk legde zich niet neer bij het Verdrag van Sèvres en ondernam ten koste van Grieken, Koerden en Armeniërs militaire actie om de jonge Turkse staat te verdedigen.
Aangeboden door de abonnees van Doorbraak
Dit gratis artikel wordt u aangeboden door onze betalende abonnees. Als abonnee kan u ook alle plus-artikelen lezen. Doorbreek de bubbel vanaf €4.99/maand.
Ik neem ook een abonnementOp 29 oktober 1923 wordt in Turkije de Turkse republiek gesticht door generaal Mustafa Kemal Pasja (1881-1938). Hij wordt de eerste president en blijft dat tot zijn dood in 1938. Hij maakt Ankara tot hoofdstad van Turkije in de plaats van Istanboel.
Onder leiding van Mustafa Kemal Pasja, die zich vanaf 1934 Atatürk (Vader van de Turken) laat noemen, komen de Turken vanaf 1920 in verzet tegen het Verdrag van Sèvres. De laatste Osmaanse sultan, Mehmet IV van het Ottomaanse Rijk, had dit verdrag tot frustratie van vele Turken geaccepteerd. Hij had ook geen keuze. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was Turkije een bondgenoot van Duitsland en nu zat het in het verliezende kamp.
In het Verdrag van Sèvres, een nevenovereenkomst naast het Verdrag van Versailles, wordt een herindeling van het Osmaanse Rijk geregeld. De vijf eeuwen oude Turks-Osmaanse heerschappij – soms schrikbewind – over de Balkan, Egypte, Noord-Afrika en andere Arabische gebieden in het Nabije Oosten is definitief voorbij. Het kernland Turkije wordt gereduceerd tot Centraal-Anatolië. Oostelijk daarvan komt een Armeense staat. Verder krijgt Griekenland een aantal Egeïsche eilanden terug en de Egeïsche kust rond Smyrna, Grieks sinds de Oudheid. De Koerden wordt een eigen staat in het vooruitzicht gesteld. Voor de Turken een bittere pil, hoewel ze alleen niet-Turkse gebieden moeten afstaan.
De militaire actie van Atatürk maakt alles ongedaan en met het verdrag van Lausanne (1923) wordt (kern)Turkije ‘hersteld’. Atatürk, in Frankrijk opgeleid, had geen oog voor de rechten van minderheden en was op en top jakobijn: de staat bepaalt het volk, en niet het volk de staat. Armeniërs, Koerden en Grieken krijgen de keuze tussen ‘verturksing’ of bloedige onderdrukking. Atatürk brengt wel een verregaande modernisering van het land op dreef. De scheiding tussen moskee en staat wordt doorgevoerd, de polygamie afgeschaft, het openbaar onderwijs verbeterd, het Arabische schrift vervangen door het Latijnse.
In eigen land wordt Atatürk enorm populair. Voor de meeste Grieken echter was hij een moordenaar en dief die de Grieken met wreed geweld hun historisch erfdeel had ontnomen. Onder de Armeniërs lag hij nog slechter, want medeplichtig aan de massamoorden op Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog. En de Koerden hebben hem nooit vergeven dat hij hun de beloofde eigen staat heeft ontnomen. Om van de bloedige anti-Koerdische repressie nog te zwijgen.
Turkije herdenkt de stichting van de republiek ieder jaar op 29 oktober. Deze zogenaamde Dag van de Republiek (Cumhuriyet Bayrami) is de nationale feestdag van het land.
Luc Pauwels is historicus, gewezen bedrijfsleider en stichtte het tijdschrift 'TeKoS'.
De opkomst van het radicaal-rechtse Rex brengt conservatieve Vlamingen zoals Karel Convent in het parlementair halfrond. Maar omdat ze Vlaanderen voorrang geven, botsen ze snel met Léon Degrelle.
Herman Brusselmans, ooit een gevierde literaire nar, wordt door joodse vzw’s als recidivieke antisemiet aangeklaagd. Juridisch een hellend vlak.