Vandaag 1942: Roza de Guchtenaere overleden, enige vrouwelijke politieke gevangene na 1918

In Gent overlijdt Roza De Guchtenaere; ze is 66. Deze vrijzinnige, Vlaams- en Heel-Nederlands gezinde feministe is een eigenzinnige lerares, vegetariër en geheelonthouder. Ze wordt lid van het liberale Willemsfonds en van het Algemeen Nederlands Verbond (ANV), waar ze weldra in het hoofdbestuur zit. Tijdens de Eerste Wereldoorlog is haar voornaamste ‘misdrijf’ dat ze in Gent directrice wordt van een door de activisten gesteunde Rijksmiddelbare Normaalschool met het Nederlands als voertaal. In 1918 wordt ze aangehouden ‘wegens haar deelname aan het activisme tijdens de Eerste Wereldoorlog

Op haar proces voor de Krijgsraad in Brussel zoekt ze helemaal geen verontschuldigingen en blijft ze het activisme verdedigen. Dat irriteert de rechtbank bovenmatig. Ze wordt veroordeeld tot 15 jaar. Geen gevangenis, neen, dwangarbeid. Ze gaat misprijzend niet in hoger beroep en is dan de enige vrouwelijke politieke gevangene in een Belgische gevangenis.

Begin 1921 is de storm wat gaan liggen en bieden de gerechtelijke instanties Roza vervroegde vrijlating aan, maar wel op voorwaarde dat ze zich onthoudt van politieke activiteiten. Ze wijst dat onmiddellijk van de hand. Als eind 1921 de gevangenisstraffen van de meeste activisten herleid worden tot drie jaar kan men voor haar geen uitzondering maken en wordt ook zij onvoorwaardelijk in vrijheid gesteld. In december 1921 verlaat ze met een intussen zeer wankele gezondheid de Gentse Nieuwe Wandeling-gevangenis.

Ze sticht nog het tijdschrift De Dietse Voorpost en wordt opnieuw een radicale Vlaamse actievoerster. Zo spreekt ze geregeld op amnestiemeetings voor dr. August Borms, maar ook voor de communistische activist Jef Van Extergem. Ze werkte ook mee aan verscheidene publicaties, maar ze is te radicaal voor de hoofdstroom van de Vlaamse Beweging en zelfs van het Vlaams-nationalisme. Daardoor kan ze alleen in de marge van de Vlaamse- en Heel-Nederlandse Beweging opereren. De Guchtenaere ageert tegelijk tegen de verrechtsing van de Vlaamse Beweging in de jaren dertig. Verdinaso en VNV zijn aan haar niet besteed.

Op de jaarlijkse IJzerbedevaarten verkoopt ze leeuwenvlaggetjes en oranje-blanje-bleu wimpels en wordt ze omstuwd door bewonderaars van haar naoorlogs gedrag. De Dietse Opvoedkundige Beweging van Bert van Boghout kan wel op haar sympathie en actieve steun rekenen. Door een zwakke gezondheid speelt ze geen enkele politieke rol meer bij het begin van de Tweede Wereldoorlog. Zij overlijdt op 8 april 1942 in Gent.