Vandaag 1989: Andrej Sacharov overleden, vader van de sovjet-waterstofbom en dissident

Na een tumultueus leven overlijdt Andrej Sacharov in Moskou op 14 december 1989. Hij is pas 68. Sacharov had zich in 1939 als vrijwilliger voor het Rode Leger gemeld en werd ingenieur. Van 1948 tot 1968 werkt hij aan het kernwapenprogramma van de Sovjet-Unie. In 1961 wordt op Nova Zembla zijn ‘Tsaarbom’ getest, een explosie van 50 tot 60 megaton, 3300 keer zo verwoestend als de atoombom op Hiroshima. Het is de krachtigste door mensen veroorzaakte ontploffing ooit. Sacharov wordt Held van de Socialistische Arbeid en krijgt de Stalin-prijs.

Nadat in dat jaar de eerste doden zijn gevallen bij een bomproef heroverweegt Sacharov zijn nucleaire plannen. Hij schat dat elke toekomstige poging meer dan 10 000 slachtoffers zal kosten. In 1961 verzet Sacharov zich tijdens een ontmoeting met Nikita Chroesjtsjov, de nieuwe Sovjetleider, tegen het plan om een ​​waterstofbom van 100 megaton in de atmosfeer te testen.

Andrej Sacharov draait politiek helemaal om en veroordeelt het neerslaan van de Praagse Lente in 1968. Hij wordt ontslagen uit het nucleaire programma van de Sovjets. In 1970 roept hij in een open brief aan de regering op tot democratisering van de Sovjet-Unie. Sacharov voert ook campagne voor het recht op zelfbeschikking van de Koerden, Krim-Tataren, Armeniërs en Georgiërs. In 1974 gaat hij in hongerstaking.

In 1975 ontvangt Sacharov de Nobelprijs voor de Vrede. De Sovjetregering verbiedt hem om voor de prijsuitreiking naar Oslo te reizen. Zijn vrouw Jelena Bonner neemt de onderscheiding in ontvangst. In de ogen van de KGB is Sacharov nu een ‘staatsvijand’.

Hij keert zich ook tegen de Sovjetinvasie in Afghanistan in december 1979. Een jaar later, vlak voor de Olympische Spelen in Moskou, wordt hij verbannen naar het Wolga-district. Zo is hij buiten bereik voor buitenlandse journalisten. Pas in december 1986 wordt die verbanning opgeheven.

Partijleider Michail Gorbatsjov vraagt Sacharov telefonisch terug te keren naar Moskou en zijn politieke activiteiten voort te zetten. In maart 1989 wordt hij zelfs verkozen tot lid van de Doema, het Russische parlement. Maar hij sterft dus datzelfde jaar.

Het Europees Parlement reikt jaarlijks de naar hem vernoemde Sacharovprijs voor de Vrijheid van Denken uit.