Vandaag 2005: Deens dagblad Jyllands-Posten publiceert ophefmakende Mohammed-karikaturen

Op 30 september 2005 publiceert het Deense dagblad Jyllands-Posten een serie van 12 karikaturen die internationaal ophef veroorzaken omdat het gelaat van de profeet Mohammed wordt afgebeeld, in het Deens: ‘Muhammeds ansigt’. Als gevolg hiervan komt het tot demonstraties en gewelddadige rellen in veel landen over de hele wereld – vooral in islamitische landen. De publicatie veroorzaakt ook diplomatieke conflicten tussen de Deense regering en regeringen van islamitische staten, en een wereldwijde discussie over religie, pers, kunst en vrijheid van meningsuiting. De achtergrond is het ‘beeldverbod in de islam’, dat in de praktijk controversieel is.

Een paar maanden later – begin 2006 – creëren de Deense imams Ahmad Abu Laban en Ahmed Akkari een dossier waarin naast de oorspronkelijke twaalf cartoons ook enkele niet uit Jyllands-Posten afkomstige cartoons voorkomen die aanstootgevend zijn en obsceen van inhoud. Naar verluidt werden ze naar Abu Laban gestuurd. Als gevolg hiervan komt het tot nog meer protesten van moslimorganisaties over de hele wereld, tot boycots van Deense producten en tot gewelddadige botsingen waarbij meer dan 100 mensen omkomen. De demonstranten op straat blijken soms opzettelijk slecht geïnformeerd. Deense en Noorse ambassades worden aangevallen en gedeeltelijk verwoest.

Terwijl wereldwijd tegen deze spotprenten wordt geprotesteerd, worden ze ook wereldwijd overgenomen in andere kranten. De cartoons van de islamitische profeet worden op 17 oktober 2005 herdrukt in de Egyptische krant Al Fager en veroorzaken daar geen meldenswaardige reactie.

Een woordvoerder van het Vaticaan omschrijft de publicatie als een ‘onaanvaardbare provocatie’ maar veroordeelt tegelijk alle gewelddadige acties. Ook de toenmalige VN-secretaris-generaal Kofi Annan uit zijn bezorgdheid. Hij zegt onder meer dat persvrijheid geen excuus mag zijn om religieuze gemeenschappen te beledigen: ‘Persvrijheid moet altijd worden toegepast op een manier die de overtuigingen en leringen van alle religies volledig respecteert’.

De term ‘cartooncontroverse’ wordt in 2006 derde bij de verkiezing van het ‘Woord van het Jaar’. In Denemarken is de term ‘Muhammedkrisen’ gebruikelijk.

Op 3 februari 2006 publiceren drie grote Vlaamse kranten (De Standaard, Het Nieuwsblad en Het Volk) de cartoons om duidelijk te maken welk belang deze kranten hechten aan basiswaarden van de democratie. Peter Vandermeersch, hoofdredacteur van De Standaard, ontzegt moslims niet het recht om boos te zijn, maar waarschuwt voor het aan banden leggen van de vrijheid van meningsuiting: ‘Iemands mening betwisten is iets heel anders dan diens recht betwisten om die mening te hebben’.