8 november. Net binnen: Cyriel Verschaeve overleden te Oostenrijk

1962   De taalgrens in België is een oud zeer, omdat talentellingen steevast werden misbruikt om Franstalig imperialisme in de hand te werken. Sommige discussies waren grotesk, bv. over het taalstatuut van de doofstommen. De taal van de kinderen onder de twee jaar zorgde nog in 1947 bij de leden van de Vaste Commissie voor Taaltoezicht, voor heel wat discussie: de Vlaamse leden drongen aan op het invullen van de taal van de moeder of van het gezin, terwijl de Waalse leden vonden dat de vader de opvoedingstaal moest invullen.

De taalgrenswet van 8 november 1962 legde de taalgrens definitief bij wet vast. België is daardoor ingedeeld in vier taalgebieden: het Nederlandse taalgebied, het Franse, het Duitse en het tweetalige Nederlands-Frans gebied (de 19 gemeenten van Brussel). Dat ging gepaard met heel wat ‘overhevelingen’, waarvan zeker Voeren en Komen-Moeskroen in het collectieve geheugen zijn blijven hangen, en met het installeren van ‘faciliteiten’ in de rand rond Brussel en langsheen de taalgrens.

1949   Overlijden van Cyriel Verschaeve, in ballingschap te Sollbad-Hall (Oostenrijk). Vlaams-nationalist en priester – moeilijk te zeggen wat van de twee bij hem voorrang had – dichter, toneelauteur en kunstcriticus. Als kapelaan te Alveringem komt hij tijdens de Eerste Wereldoorlog achter het IJzerfront terecht, waar hij de vertrouwensman wordt van de geheime Frontbeweging. Zijn omvangrijk literair werk in de traditie van de Duitse romantiek leverde hem de Staatsprijs voor toneelletterkunde in 1920 en 1936. Samen met René de Clercq (postuum) en Stijn Streuvels ontvangt hij in 1936 de Rembrandt-Prijs van de universiteit Hamburg.

Na de Duitse overwinning in 1940 gelooft Verschaeve in de vervulling van zijn levensdroom, een zelfstandig Vlaanderen. In augustus 1940 schrijft hij Het Uur van Vlaanderen, dat van zijn bereidheid tot collaboratie getuigt. Enkele maanden later wordt hij voorzitter van de Vlaamse Cultuurraad, uiteraard onder toezicht van de Duitse bezetter. Meer en meer geraakte hij verstrikt in extreme collaboratie, bewogen door zijn ‘visioen van een Germaans beleefd christendom’ (Kurt Ravyts). Zijn gesprekspartner is onder meer Heinrich Himmler zelf. Vruchteloos, uiteraard.

Hij schrijft onvermoeibaar verder en krijgt eredoctoraten van de universiteiten van Jena en Keulen. Zijn ‘grote maar controversiële betekenis voor de Vlaamse Beweging’ (Romain Vanlandschoot) is nog steeds moeilijk in te schatten. Tweemaal wordt zijn verzameld werk uitgegeven, eenmaal voor en een eenmaal na de Tweede Wereldoorlog. Van 1970 tot 1994 verschijnt Verschaeviana, een jaarboek uitgegeven door het Jozef Lootensfonds, dat een ernstige poging onderneemt om het leven en streven van de kapelaan van Alveringem kritisch te onderzoeken en in beeld te brengen.

1922   Geboorte van Christiaan Barnard, Zuid-Afrikaans hartchirurg die in 1967 in het Groote Schuur hospitaal in Kaapstad als eerste een geslaagde harttransplantatie van mens op mens uitvoert.

1920   Overlijden van Abraham Kuyper, Nederlands protestants politicus. Hij richt in 1879 de eerste Nederlandse politieke partij op, de Antirevolutionaire Partij (ARP), nu opgegaan in het CDA. De ARP verzette zich tegen de liberale uitgangspunten van de Franse Revolutie: ‘Tegen de revolutie, het Evangelie!’. Kuyper publiceert meteen een toelichting op zijn politieke visie, een boek van 1300 pagina’s, getiteld Ons program.

Kuyper was ook predikant, hoogleraar, veelgelezen journalist, kamerlid en later minister-president (1901-1905), bovendien stichter van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Die opent hij op 20 oktober 1880 met een rede getiteld ‘Soevereiniteit in eigen kring’. Dat is sindsdien de protestantse formulering voor het subsidiariteitsbeginsel dat in algemene zin inhoudt dat hogere instanties niet iets moeten doen wat door lagere instanties kan worden afgehandeld, een centraal grondbeginsel van het federalisme.

1900   Geboorte van Margaret Mitchell, Amerikaans schrijfster van Gejaagd door de wind. Het boek krijgt in 1937 de Pulitzerprijs. Het is ook de titel van een succesvolle film gebaseerd op het boek van Mitchell. Door het romantische verhaal heen, dat zich afspeelt in de zuidelijke staat Georgia, bieden boek en film ook een goed overzicht van de Amerikaanse burgeroorlog en de nasleep daarvan. Zowel het boek als de Oscar-winnende film zijn nog altijd populair.

1891   Paul Lafargue, de auteur van het boek Het recht op luidheid en schoonzoon van Karl Marx, wordt in Frans-Vlaanderen, kieskring Rijsel, tot volksvertegenwoordiger gekozen.

1887   De Duitse ingenieur Emil Berliner, uitgeweken naar de Verenigde Staten, legt een brevet neer voor een nieuw apparaat dat hij heeft uitgevonden voor het registreren van geluiden: de grammofoon. In 1898 richt hij in Hannover de platenmaatschappij Deutsche Grammophon op.

1869   Geboorte te Amsterdam van Hendrik W.E. Moller, overtuigd Heel-Nederlander en van 1923 tot aan zijn overlijden in 1940 hoofdbestuurslid van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV). Hij is in zijn tijd een der voornaamste culturele voormannen van het katholieke volksdeel in Nederland. Moller is oprichter en redacteur van een aantal katholieke tijdschriften, waaronder het in 1922 gestichte maandblad Roeping. Vanaf 1925 zetelt hij in de Tweede Kamer voor de Rooms-Katholieke Staatspartij.

Bij de onder zijn invloed gevormde jonge katholieke intellectuelen (zoals Anton van Duinkerken en Gerard Knuvelder) wekt hij blijvende sympathie voor de Heel-Nederlandse gedachte en de strijd van de Vlamingen. Moller was moedig genoeg om regelmatig het woord te voeren op congressen van het Diets Studentenverbond (DSV).

1576   Met de Pacificatie van Gent slaagt Willem van Oranje erin de Zeventien Provincies te verenigen in de strijd tegen de Spaanse bezetting. De ondertekenaars verbinden zich ertoe elkaar ‘met lijf en goed’ bij te staan. Dezelfde dag nog wordt Antwerpen geplunderd door muitende Spaanse soldaten.

392   Keizer Theodosius van Rome verbiedt heidense religieuze feesten op straffe van de dood. Hij decreteert ook de inbeslagname van de goederen en eigendommen die toebehoren aan Romeinse burgers die hun oude goden blijven vereren: ‘Ieder huis waar de geurkruiden hebben gebrand, behoort aan de fiscus’. De toekomstige heilige Ambrosius betuigt zijn enthousiasme. Zo wordt het christelijk geloof tot staatsgodsdienst verklaard.