Verkiezingen in Noord-Ierland: historische uitslag

De uitslag van de verkiezingen van vorige vrijdag in Noord Ierland kreeg maar weinig aandacht in onze media. Wat kleine stukjes in een paar kranten en de VRT die het voor de zoveelste simplistisch verhaal van een strijd tussen katholieken en protestanten bracht, daarmee was de kous af. Jammer want de resultaten van die stembusgang zijn min noch meer historisch te noemen. Voor de eerste keer sinds de afscheiding haalden de nationalistische partijen, die naar een hereniging met de rest van het eiland streven, immers even veel zetels als de politieke formaties die als unionisten bekend staan omdat ze het gebied onder Brits gezag willen houden.

Ierland gesplitst

Om dit te duiden moet er eventjes aan herinnerd worden dat de Engelse regering, die er zich na het einde van WO I toe verplicht zag met de Ierse opstandelingen onderhandelingen te voeren, bedongen had dat het resultaat van het toen afgesproken referendum over onafhankelijkheid per graafschap zou worden bekeken en dat die waar de independisten geen meerderheid haalden, Brits zouden blijven. Ze wist uiteraard maar al te goed dat dit voor zes graafschappen van Ulster zeker het geval zou zijn, zodat ze op die manier toch nog een stuk van het eiland in haar bezit zou houden.

In het op die wijze ontstane Noord Ierland werden dan als vanzelfsprekend een aantal discriminatoire maatregelen getroffen die er moesten voor zorgen dat de Ierse nationalisten tweederangsburgers zouden blijven en werd er bovendien ook een kiessysteem ingevoerd dat er moest voor zorgen dat ze zeker nooit aan de macht zouden geraken (o.m. door de grenzen van de kiesomschrijvingen in het voordeel van de Britsgezinden uit te tekenen en door het behouden van een cijnskiesrecht). Het vreedzame straatprotest tegen deze underdog positie dat vanaf 1969 op gang en gesteund werd door de gematigde nationalistische Social Democratic and Labour Party (SDLP) botste op een bijzonder zware repressie vanwege de Noord Ierse politie en van het Britse leger. ‘Bloody Sunday’ op 30 januari 1972, toen tijdens een vreedzame betoging in Derry dertien burgers door Britse parachutisten werden doodgeschoten, vormde op dat vlak een triestig hoogtepunt.

Radicalisering en vrede

Dat dit voor een stevige radicalisering zorgde, zal wel niemand verbazen. De oude radicaal nationalistische partij Sinn Fein (‘Wij alleen’ in het Iers) die destijds de onafhankelijkheidstrijd tegen Engeland politiek geleid had, maar ondertussen wat in de vergetelheid was geraakt, kwam stilaan weer tot bloei en ook het IRA, het geheime leger dat diezelfde strijd op militair vlak had gevoerd, werd opnieuw actief. Er volgde een burgeroorlog (met een typisch Brits understatement the troubles genoemd) die aan meer dan drieduizend mensen het leven koste en uiteindelijk uitzichtloos bleek te zijn. In 1998 werd onder Amerikaanse druk (40 miljoen Amerikanen beroepen zich op hun Ierse oorsprong en vormen een lobby waarmee Washington wel rekening moet houden) een soort vredesverdrag afgesloten dat om voor de hand liggende redenen het Goede Vrijdag Akkoord werd genoemd. Dit werd niet zo maar klakkeloos aanvaard en stootte zelfs op sterk unionistisch verzet. Er volgden nog verschillende ernstige politieke crisissen maar uiteindelijk werd in 2007 voorzien dat de sterkste politieke formatie van elk van beide in het conflict betrokken kampen voortaan samen de regering van Noord-Ierland moesten vormen. Aan nationalistische zijde was dat ondertussen het radicale Sinn Fein geworden , aan unionistische kant het al even radicale DUP (Democratic Unionist Party) daar deze laatste toen de grootste van beide was, mocht ze de Eerste Minister leveren. Het werd haar kleurrijke maar als extremist berucht zijnde stichter-voorzitter dominee Ian Peasley. Sinn Fein duidde Martin McGuinness, een voormalig stafchef van het IRA als Vice Eerste Minister aan, voorwaar ook geen doetje. Het zou overdreven zijn te beweren dat vanaf dan in Noord-Ierland alles van een leien dakje ging lopen. Er deden zich meermaals ernstige politieke crisissen voor. Maar al bij al functioneerde die samenwerking beter dan vele hadden verwacht.

Sinn Fein dat zijn doel, de wedereenmaking van het land, steeds is blijven belijden en daar nooit een geheim van maakte, ontwikkelde ondertussen een merkwaardig twee sporen-politiek. Het bleef enerzijds telkens de kans zich voordeed een keiharde symbolenstrijd voeren. De partij zorgde er bij voorbeeld voor dat de tweede grootste stad van Noord Ierland opnieuw en officieel Derry werd genoemd i.p.v. Londonderry, de naam die de Engelsen haar hadden gegeven. Een ander voorbeeld: het lijk van een door de Britse overheid ter dood veroordeelde IRA officier die na zijn terechtstelling in 1942 in de gevangenis van Belfast was begraven, werd op initiatief van SF verkozenen tijdens een grootse ceremonie naar het stedelijk kerkhof gebracht om er in het graf van zijn familie bijgezet te worden. Duizenden mensen woonden de plechtigheid bij.

Op het vlak van het naleven van de politieke afspraken stelde de partij zich anderzijds echter bijzonder loyaal op. Men zag zelfs mc Guinness de Engelse koningin bij haar bezoek aan Noord Ierland officieel ontvangen en dus begroeten. Iets wat enkele jaren eerder aan een Iers nationalist als erger dan een doodzonde zou aangerekend geweest zijn.

Tiocfaidh ar la

Het kwam er op neer dat ze bij Sinn Fein aan het wachten waren op het geschikte moment om toe te slaan. De partij hield zich ondertussen aan haar leus: Tiocfaidh ar la (‘onze dag zal komen’ in het Iers).Dit werd het geval toen het referendum omtrent de Brexit er aankwam.

De Ierse nationalistische partijen SDLP en vooral Sinn Fein, beducht voor het feit dat de uitstap van Groot Brittannië uit de EU, de grens met de Ierse republiek die er lid van bleef, weer zou verstevigen, voerden een harde ‘neen’ campagne. De UDP pleitte daarentegen voor een ‘ja’ stem. ‘Neen’ haalde het met 56%. Voor de eerste keer in de geschiedenis had een meerderheid van de Noord-Ieren een SF stemadvies gevolgd*. De leiding van die partij kreeg hiermee een troefkaart in handen die ze zo vlug mogelijk wou uitspelen. Ze kreeg hiertoe bijzonder snel de kans.

In december 2016 raakte de UDP Eerste Minister Arlene Foster (Peasly was ondertussen al een tijdje overleden) van zeer nabij betrokken bij een financieel schandaal: een project rond hernieuwbare energie waarvan de kosten zo maar 400 miljoen pond meer zouden bedragen dan voorzien. SF eiste dat ze zou opstappen maar toen ze dit weigerde ,nam Martin McGuinness, om hier tegen te protesteren, zelf ontslag als Vicepremier. Dit had nieuwe verkiezingen tot gevolg. Nogal wat mensen meenden dat dit een zeer gevaarlijke gok was. De vorige verkiezingen waren immers nog maar tien maanden achter de rug en er werd er van uit gegaan dat er bijgevolg maar weinig mensen zouden komen stemmen. Ze vergisten zich want 85% van de kiezers kwamen opdagen. Nog verbazender was dat voor de allereerste keer in de geschiedenis de Iers nationalistische partijen in Stormont (het Noord Iers parlement) even sterk staan als de verschillende pro Britse fracties. Noord Ierland is hier niet mee uit de problemen want de regeringsonderhandelingen tussen een SF dat blaakt van zelfvertrouwen en een ernstig gefrustreerde UDP zullen ongetwijfeld niet gemakkelijk verlopen maar dat er hier van een historische stembusuitslag sprake is, daar kan niemand aan twijfelen.

*Ondertussen is de grens tussen de beide delen van Ierland op niet politiek vlak tengevolge van de akkoorden behoorlijk lek geraakt en dit zowel op gebied van de economische samenwerking als op dat van de sport. Zo hebben de twee delen van het eiland sinds enkele jaren een gezamenlijke nationale ploeg voor hockey, voor cricket en zelf voor de ginds zeer populaire rugby (een anekdote i.v.m. dit laatste: omdat de Noord Ieren zich niet comfortabel voelden bij het traditionele Ierse nationale The Soldier’s song werd voor internationale rugbywedstrijden zeer pragmatisch een speciaal volkslied gecomponeerd Ireland’s call dat nochtans complexloos de eenheid van Ierland bezingt)

Foto © Reporters (Arlene Foster, Theressa May en Martin McGuinness)