Vive les Vers Mons libre

Sinds de Amerikaanse burgeroorlog (1861-1865) wordt secessie in de VS voornamelijk geassocieerd met de meer conservatieve, zuidelijke staten die niet altijd even gelukkig zijn met bepaalde maatschappelijke, economische en ethische ontwikkelingen binnen de Amerikaanse samenleving. Toch is het de kleine, noordoostelijke staat Vermont – geboekstaafd als een progressief nest – waar met de regelmaat van een klok separatistische geluiden te horen zijn.

Het separatisme in Vermont heeft oude wortels. Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog vocht Vermont aan de revolutionaire zijde, maar omdat de staat New York aanspraak maakte op het grondgebied, was Vermont niet welkom in het continentale congres, de wetgevende vergadering van de prille Verenigde Staten. Om die reden wordt Vermont vandaag niet gerekend tot de befaamde ‘dertien kolonies’ aan de basis van de VS – een historische onrechtvaardigheid die naar verluidt nog steeds gevoelig ligt. Vermont was sowieso een buitenbeentje omdat het een Franse koloniale geschiedenis had. De naam van de staat verwijst trouwens naar ‘les verts monts’ die ontdekkingsreiziger De Champlain er overal zag. Miskend door de naburige, meer Britse kolonies die uit waren op hun grondgebied, riepen de inwoners van Vermont in 1777 dan maar een onafhankelijke republiek uit. Pas in 1791 wordt Vermont officieel de veertiende staat van de VS.

De laatste tien jaar is steeds luider de roep gaan weerklinken om een ‘Second Vermont Republic’. De onafhankelijkheidsbeweging heeft een ondubbelzinnige doelstelling, een eigen (groene) vlag en een resem argumenten. Volgens de separatisten zijn de Verenigde Staten al lang niet meer de (losse) unie van staten: de unie is een ‘empire’ geworden waarin Vermont zichzelf niet kan herkennen. In het oorspronkelijke opzet van de VS zou een staat ook het recht hebben gehad om uit de unie te stappen, maar die optie bestaat alleen nog maar op papier. De voorstanders van de tweede republiek hekelen het dwingende karakter van de overheid uit Washington, maar anders dan sommige radicaal-rechtse Amerikanen richten ze hun pijlen niet op de federale milieuregels of de gezondheidszorg van Obama, maar wel op de oorlogen die door de federale staat gevoerd worden en de bemoeizuchtige buitenlandse politiek van Washington. Enerzijds bemoeit de federale staat zich met van alles en nog wat, anderzijds slagen federale organen er lang niet altijd in te voldoen aan de verwachtingen van Vermont. Toen de staat in 2011 getroffen werd door de orkaan Irene, duurde het lang voordat FEMA (Federal Emergency Managment Agency) ter plaatse was: het waren de inwoners zelf die hun buren te hulp moesten schieten.

Niet dat de separatisten in Vermont een ideologisch coherent geheel vormen. Inwoners met heel verschillende overtuigingen, van libertariërs tot hippies, vinden elkaar in de onafhankelijkheidsbeweging. Sommigen dromen van een natuurgebonden gemeenschap, anderen willen als onafhankelijke republiek ‘het Zwitserland van Noord-Amerika’ worden. De kleine staat (Vermont heeft een oppervlakte van 24 000 vierkante kilometer voor 626 000 inwoners) is altijd een vat vol tegenstrijdigheden geweest. Het was de eerste staat die de slavernij afschafte en weigerde om gevluchte slaven uit te leveren. Het is ook vandaag zowat de meest linkse staat van de VS, maar inwoners hebben er geen enkele vergunning nodig om een wapen te bezitten of te dragen.

Het debat over secessie fleurt de laatste tien jaar weer op. Het is academisch getint (vooral over de vraag of een Amerikaanse staat het recht heeft om eenzijdig uit de unie te stappen), maar soms ook heel praktisch van aard (hoe zal het onafhankelijke Vermont instaan voor voedsel, brandstof en financiën?). Politiek gezien kan de onafhankelijkheidsbeweging echter nog lang geen vuist maken. De separatisten houden zich buiten het tweepartijensysteem, en nemen aan verkiezingen deel als onafhankelijke kandidaten. Bij staatsverkiezingen halen ze scores die zich in de statistische foutenmarge rond het nulpunt bevinden.

Voorlopig blijft Vermont dus nog wel even deel van de VS. Gelukkig kunnen de separatisten er zelf om lachen. In OUT!, een ‘handboek’ voor de onafhankelijkheid van Vermont, wordt een scenario geschetst voor de secessie van de staat. Het doet wat denken aan Bye, bye Belgium, maar dan meer tongue-in-cheeck. De inwoners van Vermont blazen in “OUT!” de bruggen naar New Hampshire op en laten hun koeien vrij grazen. De benzinetanks van de jeeps en trucks van het Amerikaanse leger worden gesaboteerd met het meest bekende exportproduct van de staat: stroop. Zoals ze in het aangrenzende Quebec zouden zeggen: Vive le Vermont libre.