Wat de rotte appel zegt over de mand

Als verschillende nieuwsverhalen elkaar snel opvolgen, zie je in het publieke debat regelmatig fraaie bokkensprongen. Zie als voorbeeld: vorige week, toen het nieuws eerst gedomineerd werd door een politieschandaal in Antwerpen, en vervolgens door de arrestatie van Salah Abdeslam, in het hart van zijn eigen Molenbeek. Beide nieuwsfeiten werden druk becommentarieerd door een grote groep mensen, waarvan de meerderheid zoals gewoonlijk het eigen grote gelijk wou benadrukken. 

Gaat het in Antwerpen en Molenbeek om rotte appels, of is de hele mand aangetast? Weinig waarnemers waren consequent. Dezelfde mensen die in de zaak van de ‘afpers-agenten’ meteen gewag maakten van een breder attitudeprobleem binnen de politiegemeenschap, wilden een dag later niet weten van een breder attitudeprobleem binnen de Molenbeekse gemeenschap. En omgekeerd: wie het schandaal in Antwerpen meteen minimaliseerde tot de misdaden van een marginale minderheid, stond een dag later al snel klaar om heel Mohammedaans Molenbeek mee door de modder te sleuren. 

Als de mand ons dierbaar is, schatten we het gevaar van rotte appels lager in. Als we de mand sowieso al verdenken, maken we van enkele rotte appels een veel groter drama. Bij uit uitbreken van het politieschandaal in Antwerpen zagen de critici van de politie/law and order/Bart De Wever een mooie kans om het proces te maken van het volledige Antwerpse politiekorps. Na de arrestatie van Abdeslam roken de critici van de multiculturele samenleving een nieuwe kans om de Belgische gemeente met de grootste moslimgemeenschap nogmaals aan te vallen. Niemand weet echt zeker hoeveel rotte appels er nodig zijn om de hele mand aan te tasten: dat hangt af van wat ons het beste uitkomt. 

In het Vlaamse publieke debat zijn veel hoogdravende analyses verrassend opportunistisch. Grote woorden over een ‘cultureel probleem’ moeten dienen om een platte aanval te maskeren – of dat ‘cultureel probleem’ zich nu situeert binnen de Antwerpse politie of de Molenbeekse moslims. Nog voor alle feiten bekend zijn, nog voor alle beschuldigingen bewezen zijn staan we in Vlaanderen allemaal al klaar om ons grote gelijk op te eisen. Zelfs wanneer we met soortgelijke redeneringen een dag eerder het tegendeel hebben beweerd. Au fond interesseert het ons niet of heel Molenbeek nu wist waar Abdeslam zat, of dat elke Antwerpse flik wist van het machtsmisbruik van een collega. Als we maar kunnen uithalen naar de groep die we nu eenmaal graag viseren (hetzij Bart De Wever, hetzij de islam). 

En hoe het nu zit met die mand en die appels? Elke fruitteler zal u kunnen vertellen dat rotte appels wel degelijk (en snel!) een hele mand kunnen aantasten. Maar elke rotte appel is hetzelfde: er bestaan geen rotte exemplaren die de andere appels onaangeroerd laten. Je kan niet doen alsof het soms om geïsoleerde gevallen en soms om veelzeggende bezijzen gaat. Wantoestanden kunnen alleen welig tieren als ze daar de ruimte voor krijgen. Er rot iets in Molenbeek én in Antwerpen. We mogen in geen van de twee gevallen wegkijken.