We zijn allen Catalanen

Ik zie de tekening nog hangen op het kot van een Australische vriend, te lang geleden, in de tijd van de studentenprotesten tegen Vietnam. Een grote dikke wijsvinger en vier woorden: ‘Thou shalt not kill’ met eronder in kleine letters de naam van de auteur: ‘God’. Het beeld is me bijgebleven als illustratie van de absolute verplichting (en dus van het absolute recht dat er het spiegelbeeld van is).

Catalanen

Maar zelfs deze allicht meest absolute regel kent uitzonderingen en wanneer die uitzonderingen van toepassing zijn (individuele of collectieve zelfverdediging bv.) , zijn de aangewende middelen relevant voor de beoordeling van de rechtmatigheid, van de legitimiteit van het gebeuren. Het ”waarom” van het uitroepen van de onafhankelijkheid, de door de Catalanen ingezette middelen, de democratische steun voor de beslissing, de houding van de Spaanse regering, de wijze waarop rijen stemgerechtigden werden uiteen geranseld, de weigering om eerdere afspraken na te komen, de identificatie van de voornaamste bewindspartij met het Francobewind, een historiek die lijkt op culturele genocide tegen alles wat niet Castiliaans is, een koning die er duidelijk niet in slaagt om van voorgaande afstand te nemen en een verbindende rol te spelen… Het zijn allemaal ethisch, politiek en dus juridisch relevante feiten.

Het lijkt me evident dat het politiek en intellectueel bevechten van een bepaalde staatsstructuur, met uitsluiting van geweld (denk maar aan Gandhi) als ethisch vraagstuk zelfs niet in de buurt komt van het doden van mensen. Principieel is het recht om een staatsstructuur te wijzigen evident indien rechtmatige middelen worden aangewend. Indien dat niet zo zou zijn dan waren alle Belgische politieke partijen die vroeger federalistisch waren (of degene die dat vandaag niet zijn) ‘rebellen’, als je de premier van Spanje volgt. Rattachisme, de wens om bij Frankrijk aan te sluiten, verdient dan minstens levenslange opsluiting! Voor alle duidelijkheid, ik gun hen allen het recht op vrije meningsuiting.

Is al wie op enige wijze bijvoorbeeld partijsubsidies heeft aangewend om niet met de bestaande structuur overeenstemmende objectieven na te streven strafrechtelijk vervolgbaar? Wat doen we met onze marxisten? Met de PS die overeenkomstig artikel 1 van haar statuten de klassenstrijd wil voeren? Wat doen we met Open Vld, sp.a en CD&V die ooit voor confederalisme gekozen hebben in het Vlaams Parlement? En uiteraard ook, wat met een N-VA die geleidelijk onafhankelijkheid nastreeft langs democratische weg? Mag niet, stelt een Spaanse furie!

En Spanje!

‘Spain is a collection of glued regions. Or maybe not so glued.’ Dit artikel in de New York Times van 29 oktober (dat ik ook twitterde), heeft tenminste de verdienste om boven het gewoel te staan en ontwikkelt de volgende stellingen. Het doel van de Spaanse grondwet is de Castiliaanse taal- en cultuursuprematie te ontwikkelen. Het was de Franco dictatuur die de autonomie van Catalonië afschafte. De nieuwe grondwet voorziet dat Baskenland en Navarra een eigen fiscaal systeem hebben. De andere 15 regio’s waaronder Catalonië staan fiscaal onder Madrileens bewind en het zijn voornamelijk de Catalanen die transfers betalen. Uit een simpele lectuur van EU-bronnen blijkt dat Baskenland en Navarra nochtans rijker zijn.

Een van de voornaamste redenen van de huidige politieke problemen (volgens de NYT) is dat het Spaanse grondwettelijk Hof de afspraken verwierp die zowel in het Spaanse als het Catalaanse parlement waren goedgekeurd, in 2010. Uiteraard hebben de afgezette Catalaanse politici geen vertrouwen in een gerecht dat een historisch vergelijk tussen de twee relevante parlementen weigert uit te voeren. Een gerecht dat dat van het Francisme voortzet? Met een koning die duidelijk gemaakt heeft dat hij niet de koning van de Catalanen is? Of is het omdat de Catalanen in tegenstelling tot de Basken geen geweld hebben gebruikt? Kan je dit geen rechtmatig wantrouwen noemen?

En de EU?

Als je de EU bekijkt, ook al ben je EU-gezind (wat ik ben), kan je toch enkel grijnzen om dat wegloopgedrag? De bij tijden heroïsche pogingen van Luc Van den Brande (CD&V en ex-minister-president) om het Europa van de regio’s gestalte te geven, zijn een verre herinnering. Nu kan de EU enkel beschreven worden als ‘een club van staten… en staatjes’.

Sommige van die staten hebben hun status, het recht om aan tafel te zitten als gelijke, verworven. Nederland op Spanje (helaas zonder Vlaanderen)! Griekenland op Turkije (met zeer veel hulp van daarbuiten)! Duitsland en Italië werden “aaneengeplakt” eind 19e eeuw. Tsjechië en Slowakije vielen uit mekaar. De Scandinavische naties vochten het onder mekaar uit, met Denemarken en Zweden als verliezers. De Finnen en Oostenrijkers moesten de Sovjets beloven braaf te zijn. De Baltische en Balkanlanden danken hun bestaan aan het uiteenvallen van het Sovjetimperium, bijna 30 jaar geleden. En dan zijn er de dwergstaatjes, Luxemburg en Malta!

Dhr. Juncker is een van de vele christen democraten die van hun afgrijzen van het nationalisme hun bijdrage tot de EVP-genoot in Spanje hebben gemaakt. Hoe zou het bij die paar honderd duizend Luxemburgers overkomen om deel uit te maken van België ( wat ze ooit geweest zijn)  en de vrijgevallen Europese stoel aan de Catalanen toe te wijzen?

Als je de historische rechten of legitimiteit van vele Europese staten of staatjes vergelijkt met Catalonië, moet ik grijnzen.

De EU doet in dit verband denken aan een ‘chaise musicale’, een stoelendans. Een dans waarvoor de muziek vooral altijd is stopgezet! Een dans die sclerose vereist! De stilte moet ervoor zorgen dat wie een stoel bezet niet mag bewegen. Wie om (soms) toevallige redenen geen stoel aan de Europese tafel heeft gekregen, moet instemmen met een tweederangspositie, een soort status als protectoraat, zoals Guam of Puerto Rico of de Krim. Nogal wat Antilliaanse eilanden doen het beter.

Met de dreiging dat er geen stoelen meer te krijgen zijn aan de relevante tafel, kunnen volkeren als de Catalanen en de Vlamingen onder de knoet van koning en vaderland worden gehouden.

Wat echt belangrijk is, is dat ze blijven betalen.

Het stoort me dat als je de belangen van Luxemburg, Malta, Spanje of België verdedigt, je ‘patriot’ bent. Als je republikein en/of Catalaan bent, ben je ‘nationalist’, ook al ben je eerder links-socialistisch, zoals vele Catalaanse en Schotse ‘independentisten’. Het weerhoudt Di Rupo niet om monarchistisch en anti-Catalaans zijn. Patriottisme verblindt!

Hoe moet het verder?

Europa is onaf. Vermits het ‘fruitsla’ is en blijft (alle stukjes dragen bij maar blijven identificeerbaar) eerder dan een soep, zoals het gemenebest-concept van de VS,  zal de EU altijd onaf zijn. En vermits het in tegenstelling met de VS geen soep is en dus niet in dezelfde mate macht kan concentreren, zal het ook nooit een imperium zijn. Wie geen Europees imperium wil moet een Europa van de regio’s wensen, waarin noch Frankrijk noch Duitsland, twee overblijvende grootmachten, hun wil kunnen opdringen.

Dat democratisch gekozen Catalanen gastvrij in Vlaanderen moeten ontvangen worden, is evident. Dit kon enkel gebeuren omdat er voldoende politiek gewicht is in de regering tegen de christendemocratische bondgenoten in Spanje en andere grote landen, verenigd in hun treurnis over hun gevallen imperia. Het zijn wel de imperia waarvan Catalanen en bijvoorbeeld. Schotten en Vlamingen het slachtoffer waren en die nauwelijks aan de opgelegde integratie zijn ontsnapt.

Overigens is Spanje een gewezen grootmacht, ook economisch. Het heeft net als België een vreselijke koloniale reputatie, en een koningshuis dat voor dat koloniale gebeuren en het status quo mede verantwoordelijk was en is. Koningshuizen delen allen één strategie: overleven.

Het zijn net Baskenland en Navarra die het meest zelfbestuur hebben en amper transfers moeten betalen, die het best presteren in Spanje. Het subsidiëren van je gewezen kolonisator ligt ook daar moeilijk.

De meest gerede oplossing voor ‘aaneengeplakte’ landen kan zijn zo goed en zo veel mogelijk te doen alsof het land niet bestaat en daar verder niets om te geven, behoudens, zoals een CD&V-premier ooit zei, ter gelegenheid van voetbalwedstrijden. Het is zeker de weg van de minste onzekerheid. Onzekerheid is een zeer dure zaak. Het is wel een weg die makkelijker is indien je, zoals Vlaanderen, een democratische meerderheid hebt verworven (weliswaar mits afstand van vetorechten, wat ook zeer duur is).

Maar een Europese Unie die onvoldoende ruimte maakt voor de confederale delen van de leden (of voor nieuwe leden) dient een groot aantal van haar burgers niet.