12 januari. Net binnen: Edmund Burke geboren, nog steeds relevant

Maaike Ouboter (°1992)

1992   Geboorte in Gouda (Zuid-Holland) van Maaike Ouboter, zangeres en liedjesschrijfster. Ze verloor haar beide ouders toen ze nog op de middelbare school zat. Ze werd bekend dankzij het tv-programma De beste singer-songwriter van Nederland. Bekende nummers: Dat ik je mis, Maarten, Jij de koning, A fool’s pride (met Michael Prins).

1990   Het Amerikaanse Congres stemt in met een militaire operatie om Irak uit Koeweit te verdrijven. Begin van de eerste Golfoorlog. De eigenlijke vijandelijkheden beginnen pas in augustus.

1976   Met elf stemmen tegen één (die van de Verenigde Staten) en drie onthoudingen wordt de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) als volwaardig lid toegelaten tot de Verenigde Naties.

1974   Het team van het NCRV-televisieprogramma Farce Majeur (met Jan Fillekers en Henk van der Horst gekleed als oliesjeiks) biedt het eerste exemplaar van de carnavalskraker Kiele kiele Koeweit aan Mahmoed Rabbani (1934-2002) aan, Palestijns zakenman en (dan) ereconsul van Koeweit in Nederland. Het lied veroorzaakt een diplomatiek relletje en Rabbani komt er door in problemen in de Arabische wereld. Dat berustte echter op een misverstand, omdat de regering van Koeweit de (onschuldige) tekst niet goed had begrepen. Het liedje stijgt wel naar de derde plaats in de top 40.

1972   Overlijden in Den Haag van Henri Pieck (76) Nederlands architect, tekenaar en kunstschilder, tweelingbroer van kunstenaar en Eftelingontwerper Anton Pieck.

Hilarion Thans (1884-1963)

1884   Geboorte in Maastricht (Nederlands Limburg) van Hilarion Thans, franciscaan, tijdens de Eerste Wereldoorlog als vrijwilliger verpleger en aalmoezenier aan het IJzerfront. Tussen de twee wereldoorlogen leraar te Rekem (Lanaken). Hij schreef poëzie, proza en toneel. Zijn bekendste werk is de oorlogsroman Mijn oorlog (1921). In 1916 vreest Thans na publicatie van zijn bundel Lilas blancs voor celstraf in Duitsland en vlucht daarom via een rioolbuis naar Nederland en dan naar Schotland. Het bijzonder populaire Mijn oorlog begint met de beschrijving van deze gebeurtenis en vertelt verder Thans’ ervaringen als brancardier en aalmoezenier tijdens de oorlogsjaren. Opmerkelijk in het boek is de evolutie van de toon, van jeugdig enthousiasme bij zijn engagement als vrijwilliger bij het uitbreken van de oorlog naar een berustend medeleven met de slachtoffers van de oorlogsgruwel. Hij overleed in 1963, twee dagen voor hij 79 werd.

1850   Geboorte in Herdersem (Oost-Vlaanderen) van Alfons de Cock (1850-1921), Vlaamse schrijver en folklorist. Hij is de grondlegger van de wetenschappelijke volkskunde in Vlaanderen.

1841   In Parijs pleit de minister van Handel voor kinderarbeid: ‘We mogen niet uit het oog verliezen dat het toelaten van kinderen tot fabrieken vanaf acht jaar voor de ouders een middel tot toezicht is […] Het kind dat op achtjarige leeftijd werd te werk gesteld, is gevormd door de arbeid, heeft de gewoonte en de gehoorzaamheid verworven, zal daardoor op zijn tien jaar beter bestand zijn tegen vermoeidheid dan een kind van dezelfde leeftijd dat in ledigheid is opgevoed’.

1833   Geboorte in Berlijn van de Duitse econoom en filosoof Karl Dühring. Hij was de leider van de sociaaldemocratische partij en theoreticus van een socialisme op nationale basis waarin bovendien positivisme, materialisme en links hegelianisme werden samengevoegd. Friedrich Engels viel zijn stellingen hard aan in zijn Anti-Dühring (1878). Dühring overleed in 1921 op zijn 88ste.

1794   Marie-Pierre-Adrien Francastel (1761-1831), volksvertegenwoordiger in de revolutionaire Nationale Conventie, laat na de Slag om Le Mans 1500 gevangenen die zich vrijwillig hadden overgegeven, neerschieten op de Ponts de Cé. De terechtstellingen worden traag en in groepjes uitgevoerd, waardoor ze duren tot 16 april.

1729   Geboorte in Dublin (Ierland) van Edmund Burke, Brits-Iers filosoof en politicus. Hij staat bekend als een van de grondleggers van het conservatisme. Hij was een belangrijk politiek denker, die vooral bekend is geworden door het invloedrijke werk Bespiegelingen over de revolutie in Frankrijk (1790). Dit werk over de Franse Revolutie heeft wereldwijd veel invloed gehad op de politiek en het maatschappelijke denken. Naast filosoof was Burke ook politiek auteur, parlementslid en economist.

Burke voerde maatschappelijk en sociaal gezien een pleidooi voor geleidelijke verandering tegenover revoluties, ‘maakbaarheid’ en wereldvreemd idealisme. Egalitarisme en intellectualisme in de politiek keurt hij af. Een goed politicus moet sociale verhoudingen begrijpen en weten hoe de wereld in elkaar steekt. Veranderingen kunnen zinvol zijn, als ze tot doel hadden de essentie van onze samenleving te bewaren: ‘To change in order to preserve’, veranderen om te kunnen behouden. Boven rede en maakbaarheid stelt hij de organisch gegroeide traditie. Hij pleit voor scepsis jegens de snelle invoering van radicale intellectueel uitgedachte politieke ideologieën, zoals de latere ‘ismes’ die in de negentiende eeuw opkomen.

Zoals Brian Magee het goed samenvat: ‘Elke generatie moet zichzelf beschouwen als de beheerder en niet als eigenaar van de verworvenheden van de maatschappij; ze heeft een erfenis van het verleden in handen, die ze indien mogelijk verrijkt maar in geen geval verbruikt moet doorgeven aan de volgende generaties. Mensen zijn onvolmaakte wezens en daarom is het denkbeeld van een volmaakte maatschappij ijdele waan’.

Burke was een conservatief, maar geen reactionair. Dat blijkt uit zijn politieke stellingnames. Zo waardeert hij de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog vooral omdat ze een destructieve revolutie heeft afgewend, zoals ook eerder de Engelse Glorious Revolution van 1689. Burke dient in de jaren 1770 een wetsvoorstel in, in een poging om het slavenhandelaren te verbieden in het Lagerhuis zitting te nemen. Hij is een abolitionist en keert zich tegen slavernij. Verder komt Burke op voor de Ierse katholieken in Amerika, die toen als tweederangsburgers werden behandeld. Ook is hij van mening dat het autoritaire optreden van Engeland jegens de kolonie averechts zal werken. Naar aanleiding van de Boston Tea Party in 1773 stelt Burke dat de Amerikanen prima hun eigen belastinginning kunnen regelen en dat de Britten hun handen hiervan af moeten trekken.

Historische continuïteit is voor Burke een basiscriterium voor politiek handelen. De natie is daarom voor hem niet alleen het geheel van de stemgerechtigde burgers, maar vooral een ‘afstammingsgemeenschap’, een blijvende band tussen de levenden, de doden en hen die nog moeten geboren worden. In die zin leunt Burke dicht tegen het volksnationalisme aan.

1665   Overlijden in Castres (Occitanië) van de Franse wiskundige Pierre de Fermat (57). Hij droeg enorm bij tot de ontwikkeling van de analytische meetkunde en de kansberekening.

1625   Overlijden in Antwerpen van Jan Brueghel de Oude, bijgenaamd de Fluwelen Brueghel.

Keizer Maximiliaan (1439-1519)

1519   Overlijden van Maximiliaan I, keizer van het Heilige Roomse Rijk en echtgenoot van Maria van Bourgondië. Na de voortijdige dood van Maria in 1482 werd hij de feitelijke heerser over de Nederlanden. Talrijke jaarbeurzen, broederschappen enz. hebben hun oprichting en de erkenning van hun voorrechten aan keizer Maximiliaan te danken.

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.