15 juni. Historische dag: Magna Charta getekend, hoeksteen van democratie

Dannebrog, de Deense vlag

Elk jaar   Op Valdemars Dag viert Denemarken de geboorte van de Deense vlag. De vlag van Denemarken is rood met een wit Scandinavisch kruis. Dat wil zeggen dat het kruis de vlag in vier verdeelt en dat de twee delen die het dichtst bij de mast liggen vierkant zijn en de twee die verder liggen rechthoekig. Zie afbeelding! Zij wordt ook Dannebrog genoemd, Deens voor Deense banier. De Deense vlag is de oudste nationale vlag ter wereld die nog steeds in gebruik is: de oudste onbetwistbare bron stamt uit de 14de eeuw. Het ontwerp van de Dannebrog is overgenomen door de andere Noordse landen: Zweden, Noorwegen, Finland en IJsland. In geen enkel ander land vind je in voortuinen zoveel vlaggenmasten als in Denemarken. Iedere gelegenheid, te beginnen met een verjaardag, is goed om de Dannebrog te hijsen.

1991   Definitieve opheffing van de Communistische Partij Nederland (CPN) nadat op 13 oktober 1990 alle politieke activiteiten al waren overgedragen aan GroenLinks. Maar oud-CPN-voorman Fré Meis (1921-1992) is meteen duidelijk: ‘Ik ben en ik blijf absoluut een communist’.

1972   Op een schuiladres in de buurt van Hannover twee leden van de meest actieve Duitse linkse terreurgroep Rote Armee Fraktion (RAF) gearresteerd. Het zijn de 37-jarige Ulrike Meinhof en de 27-jarige Gerhard Müller. Samen met een aantal andere arrestaties in dezelfde maand betekent dit het einde van de eerste generatie van de RAF, ook wel de Baader-Meinhofbende genoemd. Deze zeer gewelddadige, marxistische groep pleegde aanslagen die in totaal minstens 48 dodelijke slachtoffers hebben geëist.

Begin van de bouw van de Berlijnse Muur (1961)

1961   DDR-leider Walter Ulbricht verklaart ‘Niemand is van plan een muur te bouwen’. Minder dan twee maanden later, in de nacht van 12 op 13 augustus wordt dan een begin gemaakt met de bouw van de Berlijnse Muur.

1944   Eerste Amerikaanse aanvallen met B-29 bommenwerpers op de burgerbevolking in Japan.

1940   Sovjet-troepen vallen Litouwen binnen.

1935   De Vlaamse katholieke volksvertegenwoordiger Hendrik Marck (1883-1957) krijgt in de Kamer een wet gestemd over het taalgebruik in rechtszaken. De Wet Marck van 15 juni 1935 bepaalt dat in eentalige gebieden eentalige rechtspleging in de streektaal de regel is. In de burgerlijke rechtbanken en die van koophandel mochten de partijen evenwel, als ze het daarover eens waren, de verwijzing vragen van de zaak naar een rechtbank van het andere taalgebied. Ook in strafzaken gelden er uitzonderingen.

In de in de 19 Brusselse gemeenten geschiedt de rechtspleging in het Nederlands of het Frans. In het gemengde kanton Halle geldt: rechtspleging in de officiële taal van de gemeente, behoudens taalwijziging door de verweerder, beklaagde of beschuldigde. Rechtspleging in het Nederlands in de overige gemeenten van het arrondissement Brussel, voor rechtszaken ingeleid voor de vrederechter of de politierechtbank.

De advocaten met een diploma behaald vóór 1 januari 1930 mogen in Vlaanderen verder in het Frans pleiten. Wie zijn diploma heeft behaald na die datum, geniet nog ‘taalvrijheid’ gedurende vijf jaar.

Marck was de leidende kracht voor deze belangrijke wet, als verslaggever in de Kamercommissie waar hijzelf de teksten uitwerkte, en als pleitbezorger in het parlement en erbuiten. Het aanvankelijke scepticisme in Vlaamse kringen bleek ongegrond. Deze wet gaf een definitieve wending aan de situatie en van de voorziene uitzonderingen werd hoe langer, hoe minder gebruik gemaakt.

1903   Geboorte in Gijvelde (Frans-Vlaanderen) van Marcel Janssen, Vlaamsgezinde priester in Frans-Vlaanderen. Tijdens zijn studies aan het Seminarie voor Wijsbegeerte te Annappes is Janssen was een van de bezielers van de Vlaamse studiekringen voor seminaristen, waaruit in 1926 het Vlaams Verbond van Frankrijk (VVF) zal ontstaan. Als ondervoorzitter van het Verbond wordt Janssen een van de naaste medewerkers van Jean-Marie Gantois. Hij staat mee in voor de organisatie van de jaarlijkse congressen en is redactiesecretaris van De Torrewachter, het tijdschrift van het VVF.

Janssen spreekt en schrijft uitstekend de Vlaamse volkstaal en ontpopt zich in Frans-Vlaanderen als een van de beste dichters van zijn generatie. Na zijn priesterwijding (1929) wordt hij leraar te Grevelingen en te Marcq-en-Baroeul, een voorstad van Rijsel. In 1946 staat hij mee terecht in het proces tegen het VVF. Hij verliest zijn burgerrechten en krijgt verblijfsverbod in het Noorderdepartement. Daarna wordt hij pastoor in de buurt van Le Havre (Normandië). Hij overlijdt in 1963, op zijn zestigste.

1883   De wet van 15 juni 1883 op de vernederlandsing van het officieel middelbaar onderwijs wordt van kracht. Een van de vele stappen…

Henry Ossian Flipper (1856-1940)

1877   De gewezen slaaf Henry Ossian Flipper studeert als eerste zwarte Amerikaan af aan West Point, de militaire academie van de Verenigde Staten. Hij was tweede luitenant in het Amerikaanse leger. Hij overlijdt in 1940. Na zijn militaire carrière werkt Flipper nog in Mexico en Latijns-Amerika, en eindigt als assistent van de minister van Binnenlandse Zaken. Eens met pensioen (1931) trekt hij zich terug in Atlanta. In 1940 overlijdt hij, op zijn 84ste.

1843   Geboorte in Bergen (Noorwegen) van Edvard Grieg, Noors componist en pianist, vooral bekend om zijn Peer Gynt-suites (1876). Hij overlijdt in 1907.

1752   Benjamin Franklin vindt de bliksemafleider uit bij het oplaten van een vlieger.

1580   Filips II van Spanje verklaart Willem van Oranje vogelvrij.

1520   Maarten Luther wordt door Paus Leo X geëxcommuniceerd.

Filips de Goede (1396-1487)

1467   In Brugge, overlijden van Filips de Goede (70), hertog van Bourgondië, landsheer van Vlaanderen, Brabant, Limburg, Holland, Zeeland, Namen en Henegouwen, Artesië en Luxemburg. De leenroerige verbrokkeling waaraan onze streken ten prooi waren sinds de opvolgers van Karel de Grote maakt plaats voor een federatieve eenheid van de Nederlanden. Hij heeft de basis gelegd van onze natievorming. Verder was hij ook de stichter van Orde van het Gulden Vlies.

1215   Ondertekening en openbaarmaking van de Magna Charta, het ‘Grote Handvest’ dat de Engelse koning Jan zonder Land aan zijn leenmannen toekent. Het verdrag wordt getekend in een weiland bij Runnymede, nabij Windsor.

Eigenlijk is het een basisleenovereenkomst over vrijheden en rechtspraak die hiermee wordt bezegeld. Ze werd door zijn Engelse leenmannen afgedwongen, omdat zij vonden dat de koning absolutistisch regeerde en zijn macht misbruikte. De Magna Charta legt voor het eerst gedetailleerd vast op welke manier de absolute macht van de koning beperkt wordt bij belastingheffing, feodale rechten en rechtspraak. Ook wordt het gewoonterecht in ere hersteld om koninklijke willekeur tegen te gaan.

Algemeen wordt dan ook gesteld dat de Magna Charta de hoeksteen van Engelse vrijheid, recht en democratie is, of althans toch het beginpunt. Het is een van de beroemdste documenten uit de Europese geschiedenis en is juridisch nog altijd van kracht.