26 september. Historische dag: een kernoorlog nipt vermeden!

1997   De eeuwenoude basiliek van St. Franciscus in Assisi (Italië) stort in als gevolg van een aardbeving in de regio Umbrië.

1991   Het gesloten ecologisch systeem Biosfeer 2 in Oracle (Arizona) wordt gestart. Het experiment loopt tot 1994.

Stanislav Petrov (1939-2017)

1983   De Sovjet-Russische luitenant-kolonel Stanislav Petrov (1939-2017) voorkomt nipt een mogelijke kernoorlog door een melding van vijf intercontinentale raketten die richting de Sovjet-Unie zouden zijn afgevuurd als loos alarm te melden. Hij stond op post in de luchtverdedigingseenheid van de Sovjetstrijdkrachten die de NAVO-oefening Able Archer 83 moest observeren, in het perspectief van een mogelijke kernoorlog. Aan dit voorval werden twee films gewijd: The Man Who Saved the World, een lange Deense documentaire uit 2013, en The Red Button uit 2011.

1960   Fidel Castro, de communistische president van Cuba, houdt tijdens de algemene vergadering van de Verenigde Naties de langste speech aldaar ooit (4 uur, 29 minuten). Op de website van Onze Taal wordt melding gemaakt van de speech van de Fransman Lluis Colet, die in oktober 1998 24 uur en 21 minuten achter elkaar sprak. Lluis Colet hield zijn toespraak op het treinstation van de Frans/Catalaanse stad Perpignan. Hij had een Catalaanse tekst over schilder Salvador Dalí. Nadat hij die had voorgelezen, begon hij te improviseren tot hij ’s middags om 16.21 uur de laatste woorden sprak: ‘Lang leve Dalí!’ Op dat tijdstip was het precies 33 jaar geleden dat de schilder tijdens een treinreis op het station van Perpignan was uitgestapt en het had uitgeroepen als ‘het centrum van het universum’.

Béla Bartók (1881-1945)

1945   Overlijden in New York van Béla Bartók (64), Hongaars componist, pianist en etnomusicoloog. Bartók was een van de grondleggers van de etnomusicologie door zijn uiterst nauwgezette transcripties van de Oost-Europese volksmuziek in samenwerking met Zoltán Kodály.

1944   In de regering Pierlot, die uit christendemocraten, liberalen, socialisten en communisten bestaat, wordt Maurice Verbaet (1883-1957) opgenomen als minister van Justitie. Opmerkelijk, want hij is geen parlementslid. Wel heeft hij ervaring als krijgsauditeur na de Eerste Wereldoorlog. Hij bleef aan tot 31 januari 1945. Tijdens zijn ambtsperiode werd het bestraffingsbeleid ten opzichte van de collaborateurs, waaronder vele Vlaams-nationalisten, gekenmerkt door chaotische toestanden. Verbaet probeert het aantal geïnterneerden te beperken, maar krijgt hoegenaamd geen vat op het totaal uit de hand gelopen vervolgingsbeleid. Hij blijft aan tot 31 januari 1945. Zijn partij, de CVP, beloont hem met een zetel in de Senaat (1946-1954).

Pierre de Geyter (1848-1932). Let op zijn halsketting met hamer en sikkel

1932   Overlijden in Saint-Denis (nabij Parijs) van Petrus (Pierre) de Geyter (83), Vlaams componist, geboren in Gent. Op zijn zevende verhuist hij met zijn ouders, Adriaan de Geyter en Rosa Verbauwen, naar de omgeving van Rijsel (Frans-Vlaanderen). Hoewel kinderarbeid verboden is, werkt de kleine Pierre als draadjesmaker in een locomotieffabriek. Na zijn werk volgt hij arbeidersavondschool, en leert zo lezen en schrijven.

De Geyter is vooral bekend geworden dankzij het strijdlied De Internationale, waarvoor hij de muziek componeerde op een oudere tekst van Eugène Pottier. Het nieuwe lied wordt in 1888 voor de eerste keer in Rijsel uitgevoerd op een jaarfeest van het plaatselijke syndicaat van de krantenverkopers.

De Internationale is het gezamenlijke strijdlied van socialisten en communisten en werd, voor De Geyter er nieuwe muziek voor schreef, gezongen op de tonen van de Marseillaise. Op voorstel van Vladimir Lenin en Rosa Luxemburg wordt het in 1892 op de Tweede Internationale als officieel strijdlied aangenomen. Het is in allerlei talen vertaald. De bekende Nederlandse vertaling – Ontwaakt, verworpenen der aarde! Ontwaakt, verdoemden in hongers sfeer! – is van Henriette Roland Holst en dateert uit 1900. De Internationale wordt in 1918 ook het eerste volkslied van de jonge Sovjet-Unie (tot 1944).

De Sovjets geven Pierre de Geyter een pensioen en in 1927 nodigen ze hem naar Moskou uit voor de viering van tien jaar Russische Revolutie. De Geyter, intussen 79 jaar oud, beleeft er zijn gloriemoment tijdens de militaire parade op het Rode Plein: tussen de partijbonzen en bekende internationale gasten staat een schriele oude man die het Rode Leger ziet voorbijmarcheren op de muziek van ‘zijn’ Internationale.

Een standbeeld voor Pierre de Geyter staat in het centrum van Gent, bij het Industriemuseum, aan de Minnemeers 10, naast de Minnemeersbrug. De stad heeft ook een Pierre de Geyterstraat.

1902   Overlijden in San Francisco (Californië) van Oskar Levi Strauss (73), geboren als Oskar Löb Strauß in Buttenheim (Beieren) in een Duits-Joodse familie. Hij emigreert naar de Verenigde Staten en wordt daar een beroemd kledingfabrikant: hij wordt de eerste producent van ‘jeans’. Strauss is bekend geworden door zijn spijkerbroeken die de naam dragen van zijn roepnaam Levi.

1866   Oprichting van de Liberale Vlaamse Bond (Antwerpen) door Julius de Geyter, Hendrik Lenaerts en anderen, in navolging van de Vlaamse Liberale Vereniging te Gent. De Bond telde vlug een groot aantal leden, mede omdat De Geyter een deel van zijn aanhang uit de Nederduitse Bond had meegetrokken. Hij had de NB in januari 1866 verlaten omdat die volgens hem te weinig aandacht besteedde aan de taalstrijd.

Niettemin was zijn Liberale Vlaamse Bond aanvankelijk meer antiklerikaal en democratisch dan Vlaamsgezind. Het programma omvatte: Nederlands als enige bestuurstaal in Vlaanderen (‘in Vlaanderen Vlaams’), de volledige scheiding van Kerk en Staat, de stoffelijke en geestelijke verbetering van de arbeiders, verplicht onderwijs, uitbreiding van het stemrecht, afschaffing van het lotelingensysteem in het leger, vrijhandel en eerbiediging van de grondwettelijke vrijheden. Spreekbuis van de LVB was De Vooruitgang, later Recht door Zee. De positie die de LVB in de overkoepelende Liberale Associatie innam, blijkt uit de kiesovereenkomst in 1872 toen de Bond een derde van de kandidaten mocht aanduiden.

In 1886 gaat de LVB op in het nieuw opgerichte Liberaal Vlaams Verbond.

1830   Na een zware strijd van vier dagen, waarbij 1200 slachtoffers vallen, moeten de Nederlandse troepen zich terugtrekken voor de overmacht van het Brussels gepeupel, Luikse vrijwilligers en Franse beroepsrevolutionairen. Prins Frederik, zoon van koning Willem I, kan zich met zijn leger – dat voor 2/3 uit Zuid-Nederlanders bestaat – ordelijk terugplooien richting noorden. De Belgische opstandelingen interesseren zich alleen in Brussel.

1784   In onze gewesten wordt het burgerlijk huwelijk ingevoerd. Niet door de Franse Revolutie, zoals men zo vaak leest, maar door een edict van de Oostenrijks keizer Jozef II.

1576   Op initiatief van de Staten van Vlaanderen, Brabant en Henegouwen vergaderen de Staten-Generaal van de Nederlanden te Brussel om samen de opstand tegen de Spaanse bezetting te organiseren.

1687   Het middenstuk van het Parthenon in Athene wordt verwoest in een oorlog tussen de Turken en Venetianen. De Turken gebruikten het Parthenon als munitiedepot.