De nieuwe staatsbon in zeven vragen

De overheid geeft opnieuw een staatsbon uit. Dit nieuwste schuldpapier van de Belgische Staat heeft een looptijd van minstens vijf jaar. De opbrengsten uit de bon (de rente) wordt belast aan het gewone tarief van dertig procent. De bijzondere formule van eerder dit jaar wordt dus niet herhaald, maar een aantal vragen blijven. Jos Thys, executive professor aan de Flanders Business School en Adviseur Familiebedrijven, stelt ze. 

De overheid overweegt een nieuwe staatsbon. Maar is zo’n uitgifte wel in het belang van de overheid en haar burgers ? Vanwaar de haast ? We stellen enkele vragen waarop we een objectief antwoord zoeken. We profileren ons daarbij zeker niet als alwetende factcheckers, maar als kritische burger die iets verder wil kijken dan wat de overheid en de media ons oplepelen.

1 | Is een nieuwe staatsbon nodig voor de financiering van onze staatsschuld?

Neen. De planning van de staatsschuld en de behoeften tot financiering in de markt werden reeds lang op voorhand ingepland. Dit schema voorziet wel in een uitgifte van een nieuwe staatsbon, maar hij is vandaag niet strikt noodzakelijk. Er zijn meer dan voldoende alternatieve fiancieringsinstrumenten in de markt.

2 | Heeft de eerste staatsbon geleid tot meer concurrentie tussen de banken?

Neen. De banken hebben hun financiering moeten herbekijken en de tarieven voor kredieten zijn gestegen, maar een onmiddellijke stijging van de spaarrente is er niet gekomen.

3 | Zijn er risico’s verbonden aan de uitgifte van de nieuwe staatsbon?

Ja. Vorige keer werd tweemaal zoveel geld uit de spaarmarkt gehaald bij de banken dan de ECB als risicograadmeter heeft ingesteld bij de stresstest voor de Europese banken. We hebben de banksector dus blootgesteld aan een marktrisico dat 2 maal groter was dan wat de ECB voor een individuele bank naar voor schuift. Binnen een relatief korte periode de banken opnieuw aan zo’n risico blootstellen, houdt gevaren in. Dat zegt ook Patrick Claerhout: “Plant Van Peteghem de zaadjes voor een nieuwe bankencrisis?”

Als er stabiele spaarmiddelen uit het bancaire systeem verdwijnen, worden ook de kredieten van banken die hiermee gefinancierd worden aangetast. Banken zullen zich waarschijnlijk voorzichtiger opstellen bij de toekenning van nieuwe woon- en investeringskredieten. Ook een risico.

4 | Wordt de banksector telkens aangesproken door de overheid om in de begrotingsbesprekingen financieel bij te springen?

Ja. Het is moeilijk om deze sector telkens opnieuw bijkomende belastingen en bijdragen op te leggen en tegelijk hun stabiele financieringsmiddelen ontnemen. In 2022 bedroeg deze bijkomende belastingen 1,7 miljard euro bovenop de bijna 2 miljard vennootschapsbelasting en sociale bijdragen die de sector reeds betaalt. Voor 2024 komt daar nog eens 150 miljoen euro belastingen bij.

5 | Is de opbrengst van de eerste staatsbon onmiddellijk gebruikt voor de financiering van de staatsschuld?

Neen. Doordat het opgehaalde bedrag de onmiddellijke behoeften ruim had overschreden, heeft men de liquiditeiten op kortere termijn terug in de markt moeten plaatsen. Geld lenen om het opnieuw te plaatsen in de markt is geen werkwijze van een goede huisvader, van een goede overheid. We worden hierdoor rentegevoeliger voor de kortere termijnperiode. De markt kent onze liquiditeitspositie en zal hiermee rekening houden.

6 | Is de verlaging van de roerende voorheffing naar 15% op de eerste staatsbon reeds technisch en juridisch in orde?

Neen. Het parlement heeft deze verlaging nog niet goedgekeurd. Er is zelfs nog geen wetsontwerp ingediend. De spaarder loopt dus het risico om op eindvervaldag de volledige roerende voorheffing te moeten betalen. Zal deze verlaging gekoppeld worden aan bijkomende voorwaarden? Hierop kunnen we vandaag nog geen antwoord geven. De kans bestaat dat het parlement bijkomende voorwaarden of drempels oplegt, zoals een maximum bedrag (zoals ook bij het spaarboekje het geval is).

7 | Is de overheid een betrouwbare partner?

De staatsbon van eerder dit jaar vervalt op het ogenblik dat we een andere regering hebben — of een regering in lopende zaken hebben. Deze periode gaat misschien gepaard met een zekere instabiliteit en druk vanuit Europa en/of de markt omwille van onze hoge schuldpositie. De onvermijdelijke herfinanciering van de schuld zal op dat ogenblik heel wat moeilijker blijken. Voor de nieuwe staatsbon heeft men uiteindelijk voor een langere looptijd gekozen, maar het risico van zijn voorganger is daarmee niet verdwenen.

Om te besluiten met de wijze woorden van Vlerick-decaan Marion Debruyn in de Tijd: ‘Frappant dat overheid met staatsbon concurrent van banken wordt’. Dit is — vooralsnog —geen kerntaak.