De welvaartstaat is niet verworven

Kent u het woord ‘verworvenheid’? Het is een kernbegrip in het links-progressieve denken. De naïviteit druipt van deze term. De idee is dat bepaalde sociaal-economische (voor)rechten, eenmaal verkregen, onvervreemdbaar worden en verzekerd blijven voor de eeuwigheid. Toegevingen die ‘verworven’ zijn, kunnen nooit meer afgestaan worden. Evenmin kunnen ze in vraag gesteld worden.

De Leer der Verworvenheden heeft de hele Socialistische Gemeenschappelijke Actie gedegradeerd tot een slaafse bewaker van het status-quo. Het maakt van onze linkse medeburgers conservatieven in de slechtste betekenis van dat woord: mensen die verslaafd zijn aan het verleden. Daarom ook reageren vakbonden altijd zo krampachtig. Hoe meer verworvenheden, hoe meer te verliezen. En het was toch verworven?

De grote misvatting, de missconceptie waar het hele vakbondsverzet van deze herfst op gebaseerd is, bestaat erin dat ook de welvaartstaat ‘verworven’ zou zijn. Het gaat dan over de hele welvaartstaat: pensioen na vervroegde uittreding, ziekteverzekering, eeuwige uitkeringen zonder tegenprestatie, gratis bussen voor senioren, een laag inschrijvingsgeld voor hun kleinkinderen. De welvaartstaat kreeg op een bepaald ogenblik vorm, bestaat, en zal dus blijven bestaan. Het klinkt als een kinderlijk geloof, maar dat is dus echt de redenering. Alleen zo slagen socialisten er al decennia in om alle waarschuwingn over de pensioenbom compleet te negeren. 

Liesbeth & Lieten

Wie ook maar een beetje morrelt aan de enorme machine van de welvaartstaat, krijgt vandaag het onredelijke verwijt een vijand te zijn van diezelfde welvaartstaat. ‘De N-VA ondermijnt het maatschappelijke project waaraan we de voorbije honderd jaar hebben gewerkt. Met als doel: de welvaartsstaat onderuithalen’. Die woorden, uit de mond van sp.a-kopstuk Ingrid Lieten, klinken wat melodramatisch, maar zijn volstrekt logisch vanuit het verworvenheidsdenken. Als de welvaartstaat inderdaad verworven is, zoals de socialisten lijken te geloven, dan zijn er ook geen redenen om de machinerie bij te sturen. Dan moeten hervormingen wel sinistere motieven hebben.

Het verwijt van Ingrid Lieten was gericht aan Liesbeth Homans, die ironisch genoeg zelf een product is van de welvaartstaat. Gezien haar achtergrond – een jeugd in een sociale woning – is het weinig waarschijnlijk dat Homans uit is op de vernietiging van de welvaartstaat. Haar eigen versie klinkt aannemelijker: ze wil de welvaartstaat hervormen om de welvaartstaat te kunnen behouden. Het systeem vandaag uitzuiveren om morgen nog een systeem te hebben. In plaats van uit te gaan van ‘verworven’ zekerheid, actief zekerheid creëren voor de toekomst.

Ook het verhaal van Homans roept vragen, onzekerheden en scrupules op. Maar het klinkt wel redelijker dan het geloof van Lieten. De angel in de socialistische belijdenis is natuurlijk financieel. Als je een systeem creëert dat onaangetast moet blijven, dan wordt het een geldverslindend monster dat tekorten ophoopt en steeds hogere offers vergt. Socialisten komen dus telkens opnieuw uit op nieuwe, andere en meer belastingen, meer overheid, meer van hetzelfde om hetzelfde te behouden. Dat blijft natuurlijk niet werkbaar.

Gouden tijden

Dat de welvaartstaat hertimmerd moet worden, is zelfs voor de vakbonden geen slecht nieuws. Vandaag zijn vakbonden weinig wervende organisaties met een ouwbollig imago. Dat is logisch: ze vereenzelvigen zichzelf volledig met het verleden. Vakbonden in Vlaanderen willen het verleden veiligstellen, niet de toekomst. Wanneer vakbonden de omschakeling zouden maken, en zouden beseffen dat een grondige hervorming van de welvaartstaat zich hoe dan ook aandient, dan zouden zelfs ACV en ABVV opnieuw aantrekkelijke, toekomstgerichte organisaties kunnen worden: krachtige bewegingen die geassocieerd worden met jonge werknemers, in plaats van met bange bijna-bruggepensioneerden. Misschien breken er dan opnieuw gouden tijden aan voor de vakbonden.

Andere gouden tijden dienen zich niet meteen aan. Onze welvaartstaat is niet verworven omdat ook onze welvaart niet verworven is. Solidariteit kost geld, sociale zekerheid brengt dure structuren met zich mee, en dit alles moet gefinancierd worden met opbrengsten uit een bloeiende economie. De economie bloeit niet meer. Misschien moeten sommige mensen ook eens beseffen dat de periode van ongekende hoogconjunctuur die Vlaanderen heeft gekend in de tweede helft van de twintigste eeuw veeleer uitzondering dan regel was. De toekomst is niet verworven: we zullen het zelf moeten verdienen.