Decadente democratische welvaartstaat, word wakker!

In mijn middelbare cursus Latijn dook een prachtig schilderij op: ‘Romains de la décadence’. Op dit schilderij wordt een bacchanaal van Romeinse patriciërs afgebeeld, dit onder de afkeurende blikken van hun voorvaders. Het onderschrift gaat als volgt: ‘Wij zijn verslagen door weelderigheid, verschrikkelijker nog dan een nederlaag door het zwaard’. Dit onderschrift lijkt misschien een irrelevante voetnoot bij de teloorgang van het Romeinse Rijk. Dat is het allesbehalve.

Vadsigheid en decadentie zijn ook vandaag grote gevaren voor onze democratische rechtstaat. Dat besef is er niet. Niet in de maatschappij, niet in de politiek, nergens.

Fukuyama: arrogant en wereldvreemd?

Elke samenleving die zich op het hoogtepunt van haar macht en kunnen bevindt, wordt vroeg of laat met een probleem geconfronteerd. Wat hierna? Is het spel gespeeld?

Fukuyama was ervan overtuigd dat onze westerse democratische rechtstaat het einde van de geschiedenis inluidde. Het nazisme, fascisme en communisme waren verslagen, niets kon het (vooralsnog) westers samenlevingsmodel bedreigen. Dat model zou binnen de kortste tijd door een domino-effect de hele aardbol overtuigen van zijn superioriteit.

Arrogant en wereldvreemd? Wat dat eerste betreft, valt het best wel mee. Wie een bepaalde maatschappijvorm aanhangt, doet dat bijna per definitie omdat hij ervan overtuigd is dat hij superieur is. Het geloof in superioriteit is simpelweg noodzakelijk opdat men een positieve keuze in de ene of de andere richting kan maken. Voor Fukuyama waren dat de democratie, de rechtstaat en de mensenrechten. Voor anderen niet.

Verwestersing

Het cultuurrelativisme dat onze politieke en culturele elite in zijn greep heeft, ondergraaft onze beschaving juist op die manier. Als ‘alle culturen gelijk zijn’, is het samenlevingsmodel van Fukuyama inderdaad niet het promoten of verdedigen waard. Dat zou jammer én gevaarlijk zijn. De stigmatisering van minderwaardige culturen zou niet langer mogelijk zijn, wat de promotie van de eigen cultuur sterk bemoeilijkt. En als een bepaalde cultuur verderfelijk is, mag en moet dat worden benoemd.

Arrogant dus niet, wereldvreemd wel. De wereld is helemaal niet meer ‘westers’ geworden. Integendeel, het Westen staat meer en meer onder geopolitieke druk van opkomende spelers zoals China en India aan de ene kant, en Rusland aan de andere kant. De recente schandalen rond Russische en Chinese inmenging in de Belgische en Europese instellingen, zijn daar het, of toch zeker een belangrijk, voorbeeld van.

Onze democratie is me te dierbaar om ze omwille van zulke blindheid verloren te laten gaan. Zowel de politiek als de burger hebben boter op het hoofd.

Vadsigheid bij de politicus

Men leest soms dat de Europese beschaving in verval is. Dat klopt, niet in het minst omdat de doorsnee politicus weigert de Europese beschaving te verdedigen, althans zonder te vervallen in nietszeggende algemeenheden.

Het cultuurrelativisme houdt alle politici van het politieke centrum tot uiterst links in de greep. Fundamentele waarborgen zoals de vrije meningsuiting verliezen daardoor almaar meer terrein. Wie zijn wij immers om, bijvoorbeeld, het gedrag van een islamitische vader die zijn jonge dochters de hoofddoek oplegt te veroordelen? Dat is ‘anders’, maar toch zeker niet ‘verkeerd’? Wie zijn wij om onze normen op te leggen, bijvoorbeeld inzake de scheiding van Kerk en Staat, de gelijkwaardigheid van man en vrouw en de geweldloosheid van het politiek bedrijf?

Wie dat relativisme niet onderschrijft, omdat hij gelooft in universele waarden en normen, wordt meteen als eng en wereldvreemd weggezet. Waanzin.

Uitbesteding

Een tweede onbegrijpelijke trend is de complete geopolitieke blindheid. Bijna onze volledige productiecapaciteit werd naar China verplaatst. Zo’n productieketens kan je niet snel even heropstarten, en ben je op korte en middellange termijn gewoon kwijt. Onze Europese economieën kunnen niet concurreren met de lage productiekosten, de grote toegang tot cruciale grondstoffen en de overheidssubsidies in China. Alles moe(s)t immers goedkoper, altijd en overal. De totale afhankelijkheid van dubieuze partners werd ons deel.

Naast de uitbesteding van onze industrie en maakeconomie, moeten we ook het idee laten varen dat wij voor één miljard Afrikanen de magische oplossing voor al hun problemen zullen vinden. Op korte termijn kunnen we met Afrikaanse landen samenwerken, maar op lange termijn kunnen we niet anders dan de Middellandse Zee af te sluiten met militaire middelen. Pushbacks mogen en kunnen geen taboe zijn.

Vadsigheid bij de burger

Ook bij de burger heerst er een foute ingesteldheid. In tijden van ongekende welvaart, beoordeelt men geluk en welvaart niet meer op basis van wat men heeft, maar op basis van wat men er niet bij krijgt. We zijn welvaart als een recht gaan beschouwen. Welvaart über alles en allen; naar een greintje burgerschap moet je al serieus gaan zoeken.

Consumenten zijn niet bereid een deel van hun welvaart op te offeren om hun eigen economische toekomst veilig te stellen, en onze grote bedrijven pompen liever meer geld in China dan in onze eigen economie. Zo kom je nergens.

Ons systeem staat onder druk. Het is in zekere zin in verval. Het is in verval geraakt omdat onze bestuurlijke elite niet meer weet voor welke beginselen wij staan of geacht worden te staan. De burger geniet tegelijk van een ongekende weelderigheid en heeft deze verheven tot een absoluut goed. We zijn lui en decadent geworden.