Halt aan de pasjesmaatschappij

Op vrijdag 15 oktober voerde Brussel het zogenaamde ‘Covid Safe Ticket’ in om toegang te krijgen tot horecagelegenheden, fitnesscentra en ziekenhuizen. Op zijn minst tot nu toe lijkt het geen groot effect te hebben gehad op de relatief lage vaccinatiegraad in de hoofdstad.

Op dezelfde dag traden in Italië nog meer verregaande regels in werking. Daar wordt immers aan alle werknemers in zowel de publieke als de private sector vereist om een zogenaamde ‘Groene Pas’ – het lokale ‘Covid Safe Ticket’ – voor te leggen om de werkvloer te mogen betreden.  Dit ondanks het feit dat al meer dan 80% van de Italianen ouder dan 12 jaar tegen covid zijn ingeënt. Het is allicht één van de strengste maatregelen ter wereld ter bestrijding van het virus dat de wereld sinds begin 2020 in zijn greep houdt.

Dergelijke maatregelen worden ingevoerd ondanks het inmiddels overvloedige bewijs dat vaccins succesvol zijn tegen covid. Dit omvat studies die aantonen dat ze de kans om in het ziekenhuis te belanden met 90% verminderen. In de praktijk worden die studies bevestigd, aangezien uit ziekenhuisgegevens blijkt dat een zeer grote meerderheid van zij die met covid in het ziekenhuis belanden, niet-gevaccineerd zijn. EU-lidstaten met een relatief lage vaccinatiegraad, zoals Letland of Roemenië, zijn dan weer getuige zijn van een overbelasting van hun gezondheidszorgsysteem.

Verzet

In Italië riskeren werknemers die een bewijs van vaccinatie, een negatieve test of een recent herstel van infectie niet kunnen laten zien, een schorsing zonder loon. Als zij toch proberen te werken, riskeren zij een boete die kan oplopen tot 1500 euro. De kosten van de covidtests worden geraamd op 180 euro per maand (wat neerkomt op drie tests per week). Dat is veel geld is voor mensen met een laag inkomen.

De afgelopen weken vonden in Italië dan ook grote demonstraties plaats tegen deze maatregel. Eerder deze maand, bij de lokale verkiezingen in Triëst, slaagde een antivaccinpartij erin 4,5% van de stemmen te behalen.

Ook in andere Europese landen neemt het verzet tegen dit soort maatregelen toe. In Oostenrijk behaalde de Österreich – Menschen-Freiheit-Grundrechte  Partei (MFG)veind september 6,4% van de stemmen in een regionale verkiezing, waarbij de partij drie zetels veroverde in een regionaal parlement. De partij verzet zich voornamelijk tegen covidpassen.

In verschillende Europese landen worden die inmiddels ingevoerd in een wanhopige poging de vaccinatiegraad te verhogen. In Frankrijk slaagde de maatregel er initieel in de vaccinatiegraad fors te doen stijgen, maar het effect lijkt op een bepaald moment een plafond te bereiken. Zoals gezegd haalt het in Brussel tot dusver niet veel uit, en lijkt de toepassing ook op zijn Brussels te gaan verlopen, en ook in Italië droeg het vooruitzicht ervan niet bij tot een sterke stijging van het aantal vaccinaties.

Het gaat de foute richting uit

Maar zelfs als zo’n coronapasjes zouden werken om mensen er toe te overhalen zich te laten vaccineren, dan nog gaat het fundamenteel de foute richting uit. Deze methode komt eigenlijk neer op het pesten van een deel van de bevolking in de hoop hen ervan te overtuigen een bepaalde medische ingreep te ondergaan.

Nu is het wel duidelijk dat vaccins werken, maar wat als dat in de toekomst veel minder zeker is? Dit is een bijzonder grim precedent. Vaccinboosters zijn zeker een goed idee voor ouderen, aangezien bewezen is dat covidvaccins maar ongeveer zes maanden op volle kracht werken, maar betekent dit ook dat jonge en gezonde mensen ze moeten nemen?

In Israël is een covidpas niet meer geldig tenzij men een ‘booster’-vaccin heeft gekregen, dit terwijl mensen zoals Sciensano-viroloog Steven Van Gucht daarover stellen: ‘Een derde of zelfs vierde prik voor iedereen, zoals in Israël wordt geopperd, is volgens mijn persoonlijke mening dan ook niet echt zinvol. Voor risicopatiënten, mensen met een verstoord immuunsysteem en 65-plussers is zo’n boosterprik wél een heel verstandige beslissing.’

Misschien blijkt hij hier later geen gelijk over te zullen hebben, maar het geeft aan hoe heikel het is om zeer verregaande vrijheidsbeperkingen te gaan opleggen op basis van wetenschappelijke inzichten over een complex thema als vaccinwerkzaamheid.

Bovendien is voor zeer zwakke mensen de door het vaccin verleende bescherming tegen ziekenhuisopname allicht geen 90%. Gevaccineerde personen, zoals medisch personeel, zijn minder besmettelijk dan niet-gevaccineerden, maar ook zij zijn nog steeds tot op zekere hoogte besmettelijk.
Met andere woorden, het medisch personeel verplichten zich te laten vaccineren is niet de meest doeltreffende methode om ziekenhuispatiënten tegen covid te beschermen. Het testen van medisch personeel zou dan misschien veel nuttiger kunnen zijn om dat doel te bereiken, ook al moet dat op een pragmatische manier gebeuren. Het is misschien niet mogelijk om iedereen die een ziekenhuis of verzorgingstehuis binnenkomt en verlaat voortdurend te testen.

Democratie niet enkel beslissen bij meerderheid

In Italië is een meerderheid van de bevolking voorstander van de groene pas. Volgens een intern document van de Italiaanse regering heeft echter ongeveer 15% van de werknemers in de private en 8% van de werknemers in de openbare sector geen groene kaart. Dat is een enorm aantal.

Democratie houdt niet enkel in dat de wil van de meerderheid wordt gerespecteerd. Democratie gaat ook over het respecteren van de grondrechten van de minderheid. Is een verbod voor een groot deel van de bevolking om naar het werk te gaan tenzij zij een vaccin nemen dat de besmettelijkheid van covid slechts gedeeltelijk vermindert, een beperking van de burgerlijke vrijheden die in verhouding staat tot de bescherming van de volksgezondheid? Duidelijk niet.

Covidverzekering

Men zou kunnen aanvoeren dat als ziekenhuizen worden overspoeld met ongevaccineerden, de ziekenhuiszorg voor gevaccineerden in gevaar komt. Dat is juist en een reëel gevaar in landen met een lage vaccinatiegraad.
Er zijn echter andere methoden om de ziekenzorg voor de gevaccineerden veilig te stellen. Eén mogelijke methode is om de niet-gevaccineerden te vragen een soort ‘verzekeringspremie tegen overbelasting van ziekenhuizen’ te betalen. Die fondsen zouden dan uitsluitend kunnen worden gebruikt voor de voorbereiding van extra zorgcapaciteit voor diegenen die niet zijn gevaccineerd, voor het geval dat velen van hen covid zouden krijgen en de ziekenhuizen het niet meer zouden aankunnen. Als zo’n scenario zich in de praktijk uiteindelijk niet voordoet, moet het betaalde geld, of het grootste deel ervan, worden terugbetaald.

Men zou kunnen aanvoeren dat ook dit niet eerlijk is, maar dat valt moeilijk te verdedigen, gezien het bewijs in Letland, waar operaties nu moeten worden uitgesteld vanwege het grote aantal niet-ingeënte mensen en waar ziekenhuizen alleen nog urgente en levensreddende operaties uitvoeren. In ieder geval gaat dit veel minder ver dan de totalitaire groene pas die aan de Italianen wordt opgedrongen.

Benjamin Franklin zei ooit: ‘Zij die bereid zijn essentiële vrijheden op te geven om een beetje tijdelijke veiligheid te verkrijgen, verdienen noch vrijheid, noch veiligheid’. Met de nieuwe maatregelen offert Italië, en de andere Europese regeringen die een soortgelijke weg volgen, heel wat vrijheid op in ruil voor nauwelijks extra veiligheid.

Het covidrisico moet men uiteraard absoluut serieus te nemen, maar wie zich wil beschermen kan dat prima doen met FFP2-maskers en boostervaccins. Gerichte testverplichtingen en verzekeringspremies om een mogelijke extra belasting van de gezondheidszorg door niet-gevaccineerden te dekken, kunnen aanvaardbare manieren zijn om de uitdaging aan te gaan, maar de broodwinning gaan afnemen van een deel van de bevolking of hier mee dreigen is iets dat niet thuishoort in een vrij land.