Nederland naar de stembus: waarvoor staat D66?

In de reeks over de Nederlandse partijprogramma’s voor de verkiezingen van de Tweede Kamer: D66. De links-liberale partij is coalitiepartner in de huidige regering Rutte IV. De vrouwelijke partijkopstukken Sigrid Kaag en Vera Bergkamp hebben te kennen gegeven de politiek voor bekeken houden. Minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten trekt de lijst. Deze bestuurskundige van de Radboud Universiteit is met zijn 36 jaar de benjamin van de lijsttrekkers.

Peiling

Laat ons beginnen met de weekendpeiling (23 september) van opiniepeiler Maurice de Hond (tussen haakjes de cijfers van 2022):

NSC * = 27 (+26)

VVD = 24 (- 9)

PvdA/GL ** = 24 (+ 7)

PVV = 17 (–)

BBB = 14 (+ 13)

D66 = 7 ( – 17)

CDA = 6 (- 8)

PDD = 6 (–)

FvD = 5 (- 3)

SP = 4 (- 5)

ChristenUnie = 4 (- 1)

Volt = 4 ( + 1 )

Voor de links-liberalen blijven de peilingen zeer slecht. Men kan zich troosten met het feit dat ook vele andere partijen in het rood worden gepeild. D66 kan erop rekenen dat ze mogelijk als vierde kleine partij mag meedoen aan een coalitie van drie grotere partijen. Maar misschien is de partij klaar voor een oppositiekuur, na deze mogelijkse afstraffing door de kiezers.

Programma

Het D66-programma Nieuwe energie voor Nederland beslaat 231 bladzijden. Het zet enorm in op de klimaattransitie: de klimaatdoelstellingen van Parijs moeten reeds bereikt worden in 2040 en niet in 2050. D66 wil dat 60 procent van die afspraken al in 2030 worden neergezet. Daarom wil de partij dat gezinnen, bedrijven en landbouw voor hun CO2-uitstoot fors betalen. Als compensatie krijgt elke volwassene een klimaatbonus van 250 euro per jaar.

Heel deze peperdure transitie moet ondersteund worden door innovatie te bevorderen en door het promoten van de circulaire economie. Deels wil de partij het energieprobleem ook oplossen met kernenergie. Daarmee situeert de partij zich tussen de PvdA-GroenLinks en de VVD.

Ook deze partij zet in op het thema van de bestaanszekerheid: de lagere lonen worden opgetrokken, en er komt gratis kinderopvang. De democraten bepleiten ook meer investeringen in het onderwijs en hebben ook plannen om het niveau op te tillen en de tekorten aan leerkrachten op te lossen.

Opmerkelijke punten

Als antwoord op de tegenstelling stad-platteland stelt D66 een aantal vage ideeën voor de regio’s, maar men kan wel goed zien dat deze partij, met een hoofdzakelijk stedelijke aanhang, niet goed weet wat ze met dit thema moet doen.

D66 is ook een zeer pro-Europese Unie-partij en daarom pleit men voor meer geld voor de EU- begroting. Ook dient het migratieprobleem Europees te worden aangepakt. De links-liberalen zijn ook voor de geplande uitbreiding van de EU met nieuwe lidstaten.

Op militair vlak wil D66 dat Nederland aan de NAVO-norm van twee procent bbp voldoet in 2026, en is de partij voor een sterke Europese pijler binnen het westers militair bondgenootschap.

Andere opmerkelijke zaken in dit programma zijn: het legaliseren van de coffeeshops, het behoud van de 100-km-per-uur-regel op de autowegen, de afbouw van Schiphol en geen uitbreiding van de luchthaven Lelystad, referendums, een sterker parlement en een puur ceremonieel koningschap zonder enig voorecht ten voordele van het staatshoofd.

Wie gaat betalen?

Vanaf pagina 227 gaat het in het programmaboek over de openbare financiën. Zo wil de partij, net zoals het linkse kartel, een herziening van de EU-begrotingsnormen. Desalniettemin wil D66 het begrotingstekort onder de drie-procentnorm houden. Het allegaartje van fiscale aftrekposten vervalt en elke volwassene krijgt in ruil een maandelijkse toelage a rato van zijn/haar inkomen. In feite doet dit denken aan een soort basisinkomen. In ieder geval wordt met dit idee het fiscaal systeem een stuk eenvoudiger.

Anderzijds pleit D66 voor een verhoging van de belasting op de hogere inkomens en de grote vermogens. Ook de winsten van bedrijven wil de partij afromen. De vraag is of de D66-achterban hierop zit te wachten. Feit is dat D66 het overheidsbelang en de fiscale druk serieus doet stijgen.

Conclusie

De peilingen zien er bar slecht uit voor de links-liberalen. Kan de jonge Jetten die achterstand nog rechtzetten? Vast staat wel dat D66 alvast nu al probeert het verlies te beperken. Waar deze partij vandaag in de Tweede Kamer de op een na grootste partij is, lijkt D66 in november buiten de top vijf te belanden. Terugkeren naar de regering is dus geen evidentie.

Voetnoten

* De nieuwe partij Nieuw Sociaal Contract, van Pieter Omtzigt
** Nieuwe linkse lijstverbinding van PvdA en GroenLinks

Lees ook: Nederland naar de stembus: waarvoor staat het kartel van GroenLinks en PvdA?

Lees ook: Nederland naar de stembus: waarvoor staat de boerenpartij BBB?

Lees ook: Nederland naar de stembus: het CDA-programma

Lees ook: Nederland naar de stembus: het VVD-programma