Sign for my Future, een democratie onwaardig?

Piet Colruyt liet eind vorig jaar in een striemend opiniestuk noteren dat 2019 een kanteljaar zou worden. Toen al hadden de energiebedrijven een plan klaar om de verkiezingen te beïnvloeden via groene propaganda ondersteund door een gratis mediacampagne. De campagne ‘Sign form my future’ van de lobbyvereniging Klimaatmandaat wordt op grote schaal door de sociale en mainstream media (MSM) gesponsord.

Leo Neels, prof. em. Media- en Communicatierecht spreekt van een gevaarlijk precedentwanneer de media tijdens de sperperiode van verkiezingen een belangrijk verkiezingsthema specifiek belicht via gratis publiciteit. Herman Matthijs, professor publieke financiën aan de UGent en de VUB waarschuwt dan weer dat de wet(ten) betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven ook van toepassing zijn op derden die propaganda voeren voor een politieke partij.

Klimaatmandaat vzw

Piet Colruyt, financier van de klimaatrechtszaak, duikt als enige groene ondernemer ook op bij de oprichters van vzw Klimaatmandaat. Naast hem zijn er nog een twaalftal oprichters uit de media-en marketingwereld. In vergelijking met Klimaatzaak wordt Piet Colruyt hier wel opgevoerd als de bezieler en trekker van de actie ‘Sign for my future’. Ook hier dezelfde tactiek als bij Klimaatzaak. Een grote lancering van de campagne met veel toeters en bellen, ditmaal in De Munt in Brussel, en ook deze keer met veel aandacht van de mainstream media.

Het doel van de vereniging is volgens de statuten:  ‘het ondernemen van acties om de politieke verantwoordelijken te stimuleren om alle nodige maatregelen te nemen zodat in België de doelstellingen uit het Klimaatakkoord van Parijs gerealiseerd worden. Die doelstellingen moeten de opwarming van de aarde beperken tot maximaal 2°C’. Een groene lobbyorganisatie dus. Daar is niets verkeerd mee, zelfs niet wanneer die gefinancierd wordt met ‘windfall profits‘ van groene jackpotsubsidies. (zie artikel ‘Klimaatzaak of winstbejagzaak’). Politieke partijen worden tijdens verkiezingsperiodes overspoeld met manifesten van beroepsorganisaties, sociale organisaties, niet-gouvernementele organisaties, jongeren- en seniorenbewegingen, LGBT-verenigingen en andere belangenorganisaties.

Het wordt echter precair wanneer een lobbyorganisatie midden in verkiezingscampagne een brede, grootschalige marketingcampagne voert met een retoriek geënt op het programma van één politieke fractie, Groen/Ecolo.

Free media  

Uit een intern document blijkt dat gratis publiciteit werd toegezegd aan de campagne ‘Sign form my future’ door De Persgroep, Roularta, Google, Mediahuis, VRT, Rossel (uitgever van o.a. Le Soir en De Tijd), JCDecaux, Clearchannel, Facebook, RTL, IPM, Mediafin, SBS. De mainstream media melden sinds eind vorig jaar dat milieu en klimaat, een van de thema’s wordt voor de verkiezingen van 26 mei 2019.

Na de peiling van VTM NIEUWS, Het Laatste Nieuws, RTL TVI en Le Soir werden door de media de diverse klimaatacties als reden voor de stijging van Groen en Ecolo naar voor geschoven. Is in deze context gratis publiciteit door de sociale en mainstream media van propaganda met verkiezingsweerslag wel aanvaardbaar? We legden de vraag voor aan Leo Neels, prof.em. Media- en Communicatierecht aan de KU Leuven en UAntwerpen, die daarover het volgende zei:

‘Enige terughoudendheid van de media was in dit geval aangewezen. Wanneer een thema van algemeen belang zich aanbiedt, kan men aanvaarden dat de media zich binnen hun maatschappelijk taak engageert en gratis advertentieruimte ter beschikking stelt. Maar wanneer het over een verkiezingsthema gaat in een verkiezingsperiode had men zich beter beperkt tot redactionele berichtgeving. Het is in elk geval een gevaarlijk precedent. Wat als straks, binnen een kader van algemeen belang, de landbouw, de horeca of het migratiethema door een vzw in de aandacht wordt gebracht, zal men deze vzw’s dan op eenzelfde manier gratis advertentieruimte ter beschikking stellen?’

Partijfinanciering

Vermits de campagne van Klimaatmandaat enkel Groen/Ecolo electoraal vruchten lijkt af te werpen, rijst de vraag of de campagne van klimaatmandaat niet onder verkiezingspropaganda valt. De wet betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven en giften van bedrijven meldt dat ook propaganda gevoerd door derden onder deze wet ressorteert. We leggen deze vraag voor aan professor Herman Matthijs (hoogleraar Openbare Financiën aan de UGent en de VUB, lid van de Hoge Raad Financiën, lid van de controlecommissie verkiezingsuitgaven):

‘De wet betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven van 1989/1994 is duidelijk, ook derden die propaganda wensen te maken voor politieke partijen vallen onder de restricties en bepalingen van die wet. Voor dergelijke campagnes/propaganda van derden geldt overigens ook het verbod op commerciële reclamespots op radio, televisie en in bioscopen.’

Democratie, geen lobbycratie of mediacratie

Naar aanleiding van het stemgedrag van België in de marge van de klimaatconferentie in Polen liet Piet Colruyt in een striemend opiniestuk noteren dat 2019 een kanteljaar zou worden. Zijn plannen om de verkiezingen te beïnvloeden via groene propaganda ondersteund door een grootschalige gratis mediacampagne hadden toen blijkbaar al vorm genomen. Groen en Ecolo namen de propaganda van Klimaatmandaat in dank aan, ondersteunden ze en hebben in geen geval gevraagd om de campagne te staken.

Het lijkt mij nuttig dat de diverse verkiezingscommissies (Vlaams, Federaal, Europees) zich uitspreken of dit al dan niet in strijd is met de verkiezingswetgeving. Of je nu ecofundamentalist, ecorealist, eco-utopist of eco-absurdist bent, ik hoop dat we allemaal democraten zijn en geloven in vrije verkiezingen die niet onderhevig zijn aan manipulaties van lobbyorganisaties gesteund/gesponsord door de sociale en mainstream media. Als we nu niet reageren en verdergaan op de ingeslagen weg, dan vrees ik dat we afdwalen naar een mediacratie of lobbycratie.