Vandaag 1977: Vladimir Nabokov overleden, de auteur van onder meer Lolita

Op 2 juli 1977 overlijdt in het Zwitserse Lausanne de Russische auteur Vladimir Nabokov (78), voluit Vladimir Vladimirovitsj Nabokov, die in 1945 de Amerikaanse nationaliteit had gekregen. Zijn bekendste Russische romans zijn Masjenka (1926), Een lach in het donker (1936), de Dostojevski-parodie Wanhoop (1936) en zijn, naar eigen zeggen, beste en meest nostalgische roman De Gave (1937), die handelt over het leven van een Russische balling in Berlijn. Het overgrote deel van zijn korte verhalen schrijft Nabokov in de jaren twintig en dertig in het Russisch. Nabokov produceert in 1937 één kortverhaal in het Frans, Mademoiselle O. Het wordt erg goed onthaald en men nodigt hem uit om het te komen voorlezen in leesclubs in Brussel en Antwerpen.

Maar zijn bekendste werk is de geruchtmakende roman Lolita uit 1955, die de uitzinnige liefde van de veertigjarige professor Humbert voor een jong Amerikaans meisje beschrijft. In de zomer van 1947 verhuist Humbert van Frankrijk naar de VS, waar hij intrekt bij de jonge weduwe Charlotte. Maar Humbert valt als een blok voor haar minderjarige dochter, Dolores, die hij ‘Lolita’ noemt. Hij raakt erotisch geobsedeerd door het jonge meisje. Hij trouwt met haar moeder om zo dicht mogelijk bij Lolita te kunnen zijn: ‘Lolita, mijn levenslicht, mijn lendevuur. Mijn zonde, mijn ziel. Lo-lie-ta: de tongpunt daalt drie treden het gehemelte af en tikt bij drie tegen de tanden. Lo. Lie. Ta.’

Maar alles loopt uit de hand. Charlotte leest Humberts dagboek en komt erachter wat Humberts ware gevoelens en intenties zijn. Ze rent in paniek de straat op, recht onder een auto. Dood. Makkelijk voor Humbert die nu haar stiefvader is en onbeperkt met haar op reis kan. Maar hij krijgt concurrentie van ene Quilty. De bezeten Humbert begeeft zich naar de woning van zijn rivaal en vermoordt hem. Kort daarna wordt Humbert gearresteerd. Het komt niet meer goed met zijn Lolita. Ze blijkt zwanger te zijn van Quilty en sterft in haar kraambed op eerste kerstdag van 1952.

Het boek veroorzaakt een schandaal. De roman wordt door niet weinigen als ‘obsceen’ ervaren, waardoor het boek in Frankrijk en de Verenigde Staten een tijdje verboden wordt. Mogelijk was dat de best denkbare reclame. Tegenwoordig wordt Lolita beschouwd als een hoogvlieger van de moderne literatuur.

Lolita werd tweemaal verfilmd, eerst in 1962 door Stanley Kubrick en dan in 1997 door Adrian Lyne. De Russische componist Rodion Sjtsjedrin creëerde een opera naar Nabokovs roman, waarvoor hij zelf het libretto schreef. De première vond plaats op 14 december 1994 in de Koninklijke Opera van Stockholm onder de muzikale leiding van Mstislav Rostropovitsj.

Pas in 2021 verschijnt de Nederlandse vertaling van Lolita, bij de Bezige Bij in Amsterdam.