Voor vrije democratische verkiezingen, tegen mediacratie of lobbycratie

Worden de verkiezingen gemanipuleerd door klimaatacties zoals Youth for Climate, Sign for Climate, de klimaatzaak enz? Niemand schijnt erover te twijfelen want de voltallige mainstreammedia verwees naar aanleiding van de laatste peiling van VTM NIEUWS, Het Laatste Nieuws, RTL TVI en Le Soir naar die klimaatacties als reden voor de stijging van Groen en Ecolo.

Divide et impera

Manipulatie van verkiezingen is van alle tijden. De manier waarop in de jaren zeventig en tachtig vakbonden en mutualiteiten zonder schroom campagne voerden voor de partij van hun ideologische strekking is gelukkig verleden tijd. Zowel Obama in 2012 als Trump in 2018 werden beschuldigd van het valselijk uitbuiten van private gegevens verkregen via Facebook om campagne te voeren. Maar wat als erger werd geconcipieerd was de vermeende inmenging van de Russen, die beschuldigd werden om de verkiezingen te manipuleren. Via sociale media zouden de Russen een moderne ‘divide et empera ‘ – campagne gevoerd hebben. Haat opvoeren en via polarisatie de Amerikaanse maatschappij intern verzwakken was naar verluidt de missie. Die verdoken beïnvloeding werd door de mainstreammedia versterkt door de groeiende polarisatie in verband te brengen met de verkiezingscampagne van Trump. Velen oordeelden terecht dat dit Trump electoraal ten goede kwam.

Voorzichtigheidsbeginsel

Ik haal dit extreem voorbeeld aan omdat we in deze internetmaatschappij meer voorzichtigheid aan de dag moeten leggen tijdens verkiezingscampagnes. Als plots verenigingen opduiken die propaganda voeren die één politieke fractie ten goede komt is het de plicht van de media om daar uiterst voorzichtig mee om te springen. Schuilt er geen verborgen lobbyorganisatie achter? Is het geen verborgen manipulatie van de verkiezingen?

De manier waarop de mainstreammedia alle klimaatverenigingen steunt en bejubelt zonder hen kritisch te benaderen stoort mij als democraat reeds geruime tijd. Op de Zevende dag van 24 februari 2019 zei Tim Pauwels, ombudsman van de VRT, dat het brengen van visies afhankelijk is van de proportionele academische ondersteuning ervan. Waarom, beste Tim, kreeg de Greenpeace-visie omtrent ggo’s dan ooit zoveel aandacht, terwijl internationaal de wetenschappelijke evidentie voor de veiligheid van ggo’s in de landbouw is sterker dan de wetenschappelijke evidentie voor de door de mens veroorzaakte klimaatopwarming en nagenoeg alle academici de veiligheid van ggo’s in de landbouw bevestigen?[1] Het lijkt mij eerder dat meningen vanuit een bepaalde hoek door de openbare omroep minder onderzocht worden en niet kritische benaderd worden.

Klimaatzaak is een zaak van winst

In mijn artikels klimaatzaak is een zaak van winst enSign for my future, een democratie onwaardig schetste ik reeds hoe klimaatzaak en klimaatmandaat vooral de groene economie ten goede komt en gefinancierd wordt door groene bedrijven. In dit artikel wil ik wat dieper ingaan op de details van beide onderzoeken die vooral een groene propagandamachine van de lobby van de groene energie blootlegt.

Oprichters van vzw Klimaatzaak zijn Serge de Gheldere (CEO Futureproofed en klimaatambassadeur Al Gore), Ignace Schops(klimaatambassadeur Al Gore), Johan Van Den Bosch(bioloog), Lambert Schoenmaekers(Deskundige ruimtelijke ordening en landschap), Dirk De Clippeleir(Directeur Ancienne Belgique), Tom Lenaerts (televisiemaker), Francesca Vanthielen(actrice), Nic Balthazar(regisseur), Stijn Meuris(artiest), Koen Vanmechelen (kunstenaar), Tom Brookes(Director European Climate Foundation).

Op de website goededoelen.be schrijft klimaatzaak over zichzelf: ‘Klimaatzaak is een rechtszaak waarbij iedereen wint. Ook de politieke spelers, de economie en onze welvaart’. Inderdaad ook de economie wint, de groene economie wel te verstaan.

REPORTERS©Jan Van de Vel

Serge De Gheldere als ‘Al Gore – An inconvenient Truth – Ambassador ‘

De voorzitter van vzw Klimaatzaak, Serge de Gheldere is ook CEO van  Futureproofed. Zijn bedrijf Futureproofed specialiseerde zich aanvankelijk in ecodesign, maar intussen kunnen bedrijven en overheden er ook terecht voor advies over hoe ze oplossingen kunnen vinden voor de uitdagingen die de klimaatopwarming stelt. De Gheldere begeleidt met Futureproofed verschillende steden bij de  opmaak van hun klimaatplannen, dat zijn onder meer: Antwerpen, Mechelen, Leuven, Brugge, Sint-Niklaas, Dendermonde en Vilvoorde.

Op de website staat te lezen:

‘FutureproofedCities is here for municipalities, cities and regions to develop a climate plan and monitor progress on two layers:

• Internally: easily develop a climate plan with key persons in your city and visually monitor progress.
• Externally: share your efforts with the public and show citizens and companies within your city how they can participate.’

Mocht vzw klimaatzaak zijn rechtszaak winnen dat is dit zonder twijfel een commerciële jackpot voor het bedrijf van Serge de Gheldere. Achter de mooie klimaatspeeches en groene acties schuilt dus een commercieel verdienmodel. We wilden graag een reactie van Serge De Gheldere hierop, maar voor zover we kunnen opmaken uit zijn antwoord(en), is hij om ideologische redenen niet bereid tot een interview met Doorbraak.

Op de website vinden we ook een lijst van ambassadeurs: Sihame El Kaouakibi (sociaal ondernemer), Stan Van Samang (zanger), Saartje Vandendriessche (TV presentatrice), Stijn Devillé (toneelschrijver en regisseur), Griet Op De Beeck (schrijfster), Peter Tom Jones (ingenieur urbanist), Michel Genet (politiek directeur), Wannes Capelle (zanger), Tine Hens (journalist), Tomas Wyns (onderzoeker), Jonathan Holslag (onderzoeker), Kamagurka (artiest), Alexia Leysen (toneelschrijfster en activiste), Jef Neve (pianist), Jeroen Olyslaegers (schrijver), Joost Callens (ondernemer), Stefan Grosjean (ondernemer), David Van Reybroeck (schrijver), Anuna De Wever (Youth for Climate), Kyra Gantois (Youth for Climate), François de Borchgrave (stichter KOIS).

Ook bij de ambassadeur zitten enkele ‘groene’ ondernemers, zo is Sihame El kaouakibi consultant voor overheden onder meer i.v.m. urbanisatie en sociale economie, Stefan Grosjean is CEO van Smappee een cleantechbedrijf en Joost Callens is CEO van Durabrik en gedelegeerd bestuurder van Ecopuur nv een groen bouwbedrijf. Ook vermeldenswaardig is het feit dat Michel Genet, politiek secretaris van Ecolo, tot de ambassadeurs behoort.

Follow the Money

Er zijn wel vaker verenigingen die de overheid in gebreke stellen, maar geen enkele kreeg zoveel aandacht van de mainstreammedia, wellicht omwille van de rits aan BV’s die ze voor hun kar spanden. Vzw Klimaatzaak was wel de enige die hun rechtszaak via een Amerikaans ogende persconferentie en lanceringsfuif onder de aandacht brachten. Dat was mogelijk door de pre-donatie van 60.000 euro van een geheime donateur. Wie was die verdoken donateur? Was het Piet Colruyt , die op de het lanceringsfeest in de bloemetjes werd gezet met een bijzondere eervolle vermelding?

In een recent interview in Knack met als titel ‘Piet Colruyt, bezieler van Sign for My Future: Ik zie wel potentieel in een groen-blauwe as’ lezen we: ‘Enkele jaren geleden was hij ook een van de eerste financiers van de Klimaatzaak, de rechtszaak tegen de Belgische overheid’. In hetzelfde artikel is ook duidelijk dat Piet niet alleen financier was maar ook mee aan de wieg stond van vzw Klimaatzaak: ‘Dat idee is gegroeid in het atelier van kunstenaar Koen Van Mechelen. We kwamen daar met een twintigtal mensen samen om te luisteren naar Roger Cox, de advocaat van Urgenda – de Nederlandse variant van onze Klimaatzaak… Op één avond hebben we toen beslist om de Klimaatzaak op te starten.’

Zijn neef Jef Colruyt weerhield Piet om toe te treden tot de vzw en het openlijk steunen ervan omwille van de eventuele negatieve perceptie die dergelijke rechtszaak op Colruyt zou kunnen werpen. Piet Colruyt is bestuurder van diverse bedrijven van Colruyt waarvan alvast Colruyt nv en Korys nv (de familiale holding van Colruyt). Piet Colruyt investeert via onder andere SI² Fund in diverse groene projecten en is via Colruyt aandeelhouder van energiebedrijven: Parkwind nv, Belwind nv, Northwind nv, Dham nv. Offshore windmolenbedrijven worden overgesubsidieerd  en strijken massaal zogenaamde windfall profits op, what’s in a name. In vergelijking met Nederlandse windmolenparken krijgen de Belgische parken, per park, gemiddeld 1 miljard euro meer subsidies. Sterker nog in Nederland en Denemarken worden momenteel aanbestedingen uitgeschreven voor de bouw van windmolenparken zonder subsidie. In België blijft men de nieuwe parken op eenzelfde manier subsidiëren en blijven de energieboeren superwinsten opstrijken.

Subsidieomzet

C-Power (Deme/Nuhma), het eerste windmolenpark in de Belgische Noordzee haalde tussen 2009 en 2017 een omzet van 861 miljoen euro(€ 861.955.424). Deze omzet werd gerealiseerd door het ontvangen van 589 miljoen euro (€ 589.800.338 ) subsidies en 270 miljoen euro (€ 270.742.412) uit de verkoop van elektriciteit. Belwind (Colruyt/Sumitomo) haalde tussen 2011 en 2017 een omzet van 535 miljoen euro.(€ 535.091.449) De omzet werd gerealiseerd door het ontvangen van 380 miljoen euro (€ 380.810.489) subsidies en 153 miljoen euro (€153.871.715) uit de verkoop van elektriciteit. Mochten cafébazen op dezelfde manier gesubsidieerd worden dan zouden ze 5 euro subsidie ontvangen per pint van 2 euro die ze verkopen.

Sinds 2013 betaalde Belwind 20 miljoen euro dividenden uit aan zijn aandeelhouders. Wij halen het einde van de maand niet, maar voor de groene windmolenboeren rinkelt de kassa. De stelling dat Colruyt belang heeft bij een regering die inzet op groene energie is alvast niet op los zand gebouwd. De hoeksteen van de investeringsfilosofie van Colruyt berust op  ‘A three P philosophy: People, Planet, Profit’.  Als ik naar de groene winstcijfers van de Colruytgroep kijk heb de indruk dat de eerste twee p’s de ‘salespitch’ zijn voor de laatste P die waarschijnlijk beter vooraan zou staan.

Terug naar klimaatzaak. Opmerkelijk is ook dat het gebouw waar de zetel van vzw Klimaatzaak (De Fiennesstraat 77 1070 Brussel) gevestigd is, eigendom is ‘Café de Fiennes cvba’ waar Piet Colruyt hoofdaandeelhouder van is. Uit de jaarrekening van vzw Klimaatzaak blijkt dat ze een huur betalen van 273,15 euro per maand, wat ons behoorlijk laag lijkt voor een kantoor in het centrum van Brussel op wandelafstand van het spoorwegstation Brussel-Zuid.

Omwille van bovenstaande elementen lijkt het erop dat het startkapitaal van vzw Klimaatzaak geschonken werd door Piet Colruyt of een van zijn bedrijven. We kijken of we dit kunnen terugvinden op de website van vzw klimaatzaak? Daar lezen we: ‘Klimaatzaak is een actie van burgers. We krijgen geen enkele overheidssteun en zijn volledig afhankelijk van giften om deze rechtszaak te financieren. Transparantie is voor ons een evidente waarde. Hier vind je alle nuttige informatie over wie we zijn en wat we met het opgehaalde geld doen.’

Maar het is eerder een pseudotransparantie, een zoethoudertje want we krijgen enkel 2 grafieken met een summiere percentuele verdeling van de onkosten. Zijn dit de juiste cijfers? Wat verder op diezelfde pagina lezen we: ‘Onze boekhouding ofwel jaarrekeningen ondergaat een audit en de resultaten zullen zo snel mogelijk op een onafhankelijk platform worden gepubliceerd. donorinfo.be.’

We surfen naar donorinfo.be, maar daar vinden we geen resultaten van een audit. Ok, er staat: ‘zo snel als mogelijk publiceren’. Doch hun eerste jaarrekening werd neergelegd op 30 september 2015, we zijn maart 2019, er hadden toch al enkele audits kunnen beschikbaar zijn. We zijn uiteindelijk langs geweest bij de handelsrechtbank om de jaarrekeningen op te vragen. Daar was de transparantie de eerste 14 maanden van de vereniging redelijk te noemen. De resultatenrekening gaf ons nog een vrij gedetailleerd overzicht van inkomsten en uitgaven. Zo leren we dat er de eerste veertien maanden (tot 31/12/2015) vierennegentigduizend euro (€ 94.243,78) particuliere giften waren, 41.700 euro afkomstig van bedrijven en 110.00 euro van een wilde weldoener, genaamd ‘donateur’ waarvan niet geweten is of het hier een bedrijf of particulier betreft.

Vermits het feit dat groene ondernemingen deze rechtszaak financieren voor ons een juridisch en belangrijk gegeven lijkt, contacteerden wij het kabinet van de Vlaamse Minister Koen Van den Heuvel met de vraag of we de advocaat van de Vlaamse overheid, dhr. Van Praet, daarover konden interviewen. Woordvoerder Gerrits Budts liet via e-mail weten: ‘Om de gerechtelijke procedure niet in gevaar te brengen lijkt het ons beter om dhr. Van Praet geen interviews te laten geven betreffende de klimaatzaak.’

Einde nog lang niet in zicht

Sinds het boekjaar 2016 verdwijnt de transparantie en krijgen we enkel summiere cijfers op de jaarrekening te zien. Op die manier kunnen we de juistheid van de grafieken op hun website niet achterhalen, noch weten we of de geheime donateur zijn steun in eenzelfde mate aanhield. We weten enkel dat de omzet in 2017 64.889,65 euro bedroeg en dat de onkosten opliepen tot 102.694,75 euro, waardoor de vzw afsloot met een verlies van 37.752,52 euro. Indien 2018 op een soortgelijk manier afsloot, zou de vzw nu een negatief eigen vermogen van +/- 25.000 euro noteren.

Of vzw Klimaatzaak het einde van de rit haalt is onduidelijk, het einde van de conclusieprocedure is voorzien voor 2 maart 2020. Pas dan beslist de rechter wanneer de zitting met de pleidooien wordt geagendeerd – vermoedelijk eind 2020, begin 2021. Na de zitting moeten we vermoedelijk rekening houden met 1 tot 3 maanden voor een vonnis valt. Dit is dan een vonnis in eerste aanleg, waarna de overheid bij eventueel verlies zonder twijfel in beroep zal gaan. De geheime donateur zal dus waarschijnlijk nog enkele jaren diep in zijn zakken moeten tasten, want de spontane publieke steun lijkt weggeëbd. Tenzij Groen en Ecolo de verkiezingen winnen. Het is wellicht daarom dat Piet Colruyt besliste om klimaatmandaat op te richten en via een collusie met de mainstreammedia de vrije democratische verkiezingen te beïnvloeden.

Klimaatmandaat, lobby, verkiezingspropaganda of sociaal engagement

VZW Klimaatmandaat werd opgericht door Piet Colruyt en elf mensen actief in de media-en marketingwereld. In vergelijking met Klimaatzaak wordt Piet Colruyt hier wel opgevoerd als de bezieler en trekker van de actie ‘Sign for my future’. Ook hier dezelfde tactiek. Een grote lancering van de campagne met veel toeters en bellen, ditmaal in De Munt in Brussel, en ook deze keer met veel aandacht van de mainstreammedia. Het doel van de vereniging is volgens zijn statuten:  ‘Het doel van de vereniging is het ondernemen van acties om de politieke verantwoordelijken te stimuleren om alle nodige maatregelen te nemen zodat in België de doelstellingen uit het Klimaatakkoord van Parijs gerealiseerd worden. Die doelstellingen moeten de opwarming van de aarde beperken tot maximaal 2°C’.

Een groene lobbyorganisatie dus. Daar is niet verkeerd mee. Politieke partijen worden tijdens verkiezingsperiodes overspoeld met manifesten van beroepsorganisaties, sociale organisaties, niet –gouvernementele organisatie, Jongerenbewegingen, seniorenbewegingen, LGBT-verenigingen en andere belangenorganisaties. Het wordt echter precair wanneer een lobbyorganisatie midden in verkiezingscampagne een brede, grootschalige marketingcampagne voert met een retoriek geënt op het programma van één politieke fractie, Groen/Ecolo. Zich bewust zijn van de realiteit van coalitieregeringen schuiven Piet Colruyt en Klimaatmandaat in Knack een groen-blauwe regering naar voor. In een artikel zeggen dat je politiek neutraal bent en een groen-blauwe regering vooropstelt met een uitgesproken groen regeringsprogramma, is het summum van schizofrenie of is het gewoon naïviteit.

Free media   

De doelstellingen op de website en de toelichting van de actie door Piet Colruyt in Knack leest als het programma van Groen/Ecolo, niet deze van sp.a, Open VLD, NV-A, Vlaams Belang, PS, MR Of PVDA/PTB. Het is zelfs voor een politieke leek duidelijk dat slechts één politieke fractie garen spint uit hun acties. Uit een intern document blijkt dat gratis publiciteit aan de campagne werd toegezegd door:  De Persgroep (Chistian Van Thillo), Roularta (Xavier Bouckaert), Google(Thierry Geerts), Mediahuis(Gert Ysebaert), VRT(Paul lembrechts), Rossel(Bernard Marchant), JCDecaux(Wim Jansens), Clearchannel(Tom Motmans), Facebook(Alexis Lebedoff), RTL(Philippe Delusinne), IPM(François Le Hodey), Mediafin(Frederik Delaplace), SBS(Peter Quaghebeur).

Deze financiële steun door de sociale en mainstreammedia aan een publiciteitscampagne van een lobbyorganisatie tijdens een verkiezingsperiode is ongezien. De mainstreammedia meldt sinds eind vorig jaar dat milieu en klimaat, een van de thema’s wordt van de verkiezingen. Na de peiling van peiling van VTM NIEUWS, Het Laatste Nieuws, RTL TVI en Le Soir werd door de voltallige mainstreammedia de diverse klimaatacties als reden voor de stijging van Groen en Ecolo naar voor geschoven. Is in deze context een gratis ondersteuning door de media van propaganda met verkiezingsweerslag wel aanvaardbaar? We leggen de vraag voor aan Leo Neels, prof.em. Media- en Communicatierecht aan de KULeuven en UAntwerpen:

‘Enige terughoudendheid van de media was in dit geval aangewezen. Wanneer een thema van algemeen belang zich aanbiedt, kan men aanvaarden dat de media binnen hun maatschappelijk taak zich engageert en gratis advertentieruimte ter beschikking stelt. Maar wanneer het over een verkiezingsthema gaat in een verkiezingsperiode had men zich beter beperkt tot redactionele berichtgeving. Het is in elk geval een gevaarlijk precedent. Wat als straks, binnen een kader van algemeen belang, de landbouw, de horeca of het migratiethema door een vzw in de aandacht wordt gebracht, zal men deze vzw’s dan op eenzelfde manier gratis advertentieruimte ter beschikking stellen?’

Waar eindigt onafhankelijke rapportering en begint verkiezingspropaganda?

Het lijkt mij nuttig dat de sociale en mainstreammedia zich buigt over het feit of het ondersteunen van propaganda omtrent een verkiezingsthema tijdens een verkiezingsperiode wel aanvaardbaar is. Tijdens de sperperiode van de verkiezingen lijkt het mij voor de media aangewezen om meer voorzichtigheid aan de dag te leggen, waarbij we moeten zoeken blijven zoeken naar een evenwicht tussen persvrijheid, vrije meningsuiting en vrije democratische verkiezingen. Ook op politiek niveau lijkt het mij aangewezen dat de commissie media zich daarover uitspreekt.

Partijfinanciering

Vermits de campagne van klimaatmandaat enkel Groen/Ecolo electoraal vruchten lijkt af te werpen, rijst de vraag of de campagne van klimaatmandaat niet onder verkiezingspropaganda valt. De wet betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven en giften van bedrijven meldt dat ook propaganda gevoerd door derden ook onder deze wet ressorteert. Stel dat bij de gemeenteraadsverkiezingen enkel een politieke partij de bouw van een nieuw zwembad promoot en als belangrijk punt in hun verkiezingsprogramma plaatst. Stel dat een bouwpromotor die wellicht het zwembad zal bouwen of reeds toegewezen kreeg, plots een brede lokale campagne opzet waarbij de gezondheidsvoordelen van wekelijks zwemmen gepromoot worden. Stel dat de lokale tv, radio, kranten en magazines deze campagne, die duidelijk maar een partij bevoordeeld, ondersteunt met gratis advertenties. Zouden we ons dan de vraag niet stellen of dit geen latente electorale campagne is?

Klimaatmandaat doet in wijze hetzelfde, energiebedrijven nemen media en marketingbedrijven onder de arm, richtten een vereniging op en willen het stemgedrag sturen richting Groen/Ecolo. Vandaar onze vraag of deze actie niet in strijd is met de wet op de verkiezingsuitgaven. We leggen deze vraag voor aan professor Herman Mathijs (Hoogleraar Openbare Financiën aan de UGent en de VUB, lid van de Hoge Raad Financiën, lid van de controlecommissie verkiezingsuitgaven), hij zei hierover:

‘De wet betreffende de beperking en de controle van de verkiezingsuitgaven van 1989/1994 is duidelijk, ook derden die propaganda wensen te maken voor politieke partijen vallen onder de restricties en bepalingen van die wet. Voor dergelijke campagnes/propaganda van derden geldt overigens ook het verbod op commerciële reclamespots op radio, televisie en in bioscopen.’

We halen er even de bewuste artikelen bij:

Artikel 4 stipuleert:

• 1 Voor de toepassing van deze wet worden als uitgaven voor verkiezingspropaganda beschouwd, alle uitgaven en financiële verbintenissen voor mondelinge, schriftelijke auditieve en visuele boodschappen die erop gericht zijn het resultaat van een politieke partij en haar kandidaten gunstig te beïnvloeden.
• 2 Als uitgaven voor verkiezingspropaganda bedoeld in § 1 worden eveneens beschouwd, die welke verricht zijn door derden voor politieke partijen of kandidaten, tenzij deze laatsten:
  • onmiddellijk na de kennisneming van de door de betrokken derden gevoerde campagne, hen bij een ter post aangetekend schrijven aanmanen deze campagne te staken.

Artikel 5: .§ 1. Tijdens de vier maanden die aan de datum van de verkiezingen voorafgaan, mogen de politieke partijen en de kandidaten, evenals derden die propaganda wensen te maken voor politieke partijen of kandidaten : (..) 5° geen commerciële reclamespots op radio, televisie en in bioscopen verspreiden(..)

Als ik de stelling van professor Matthijs goed analyseer dat moeten we in dit geval vooral de vraag stellen of de propaganda van lobbyvereniging klimaatmandaat erop gericht is het resultaat één politieke partij en haar kandidaten gunstig te beïnvloeden. Ik wil niet vooruit lopen op dit debat, maar het wordt moeilijk om te duiden dat er meer dan een partij er electoraal voordeel uithaalt.

Democratie, geen lobbycratie of mediacratie

Piet Colruyt liet in een striemend opiniestuk van eind vorig jaar noteren dat 2019 een kanteljaar zou worden. Zijn plannen om de verkiezingen te beïnvloeden via groene propaganda ondersteund door een grootschalige mediacampagne hadden toen kennelijk al vorm. Groen en Ecolo namen de propaganda van klimaatmandaat in dank aan, ondersteunden ze en hebben in geen geval gevraagd om de campagne te staken. Het lijkt mij nuttig dat de diverse verkiezingscommissies(Vlaams, Federaal, Europees) zich daarover uitspreken. Of je nu ecorealist, eco-utopist of eco-absurdist bent, ik hoop dat we allemaal democraten zijn en geloven in vrije verkiezingen die niet onderhevig zijn aan manipulaties van lobbyorganisaties gesteund door de sociale en mainstreammedia. Als we verdergaan op de ingeslagen weg, vrees ik dat we afdwalen naar een mediacratie of lobbycratie. Democratie blijft voor mij de beste onder de slechten of zoals Winston Churchill het verwoorde:

‘ …it has been said that democracy is the worst form of Government except all those other forms that have been tried from time to time.’

[1] De Morgen 4/08/2018 ‘Tegenstanders van ggo’s lijken op klimaatsceptici’ (Joël de Ceulaer)