30 januari. Net binnen: Berten Fermont geboren, pacifistisch hongerstaker

Jos Lammers/Hollandse Hoogte

Doeschka Meijning (1947-2012)

2012   Overlijden in Amsterdam van de Brabantse romanschrijfster Doeschka Meijsing. Ze schreef onder meer Over de liefde (AKO-Literatuurprijs en F. Bordewijkprijs 2008), Tijger, tijger! (Multatuliprijs 1981), De tweede man, 100% Chemie, De angstige waakhond. Ze was lesbisch en had jarenlang relaties met vrouwen.

2007   Microsoft presenteert wereldwijd het nieuwe besturingssysteem Windows Vista voor consumenten, als opvolger van Windows XP. De ontwikkeling van Vista had 6 miljard US-dollar gekost. Er was 6 jaar aan gewerkt. Maar Vista wordt, voorzichtig uitgedrukt ‘geen groot succes’ en al in 2009 opgevolgd door Windows 7.

1999   Sterfdag in Weesp van dirigent-componist en orkestleider Dolf van der Linden (83). Zoon van een handelaar in muziekinstrumenten. Hij begon als pianostemmer in de zaak van zijn vader. Oprichter van het Metropole Orkest in 1945. Hij maakte meer dan 200 composities, schreef filmmuziek, hoorspelen en operettes: Parklane serenade, Blow the horn, Forest fantasy, Pennsylvania Dutch, Jack the dancer, Jamaica Road, Factory town, enz.

Olivia Colman (°1974)

1974   Geboorte in Norwich (Norfolk) van de Engelse actrice Olivia Colman. Bekende films met haar: The favourite (Oscar), Murder on the Orient Express, Hot Fuzz, The Iron Lady, Hyde Park on Hudson, Locke, The thirteenth tale, The lobster, Them that follow, enz. TV-series: The Crown, Broadchurch, Peep show, Green wing, enz.

1972   Tijdens een vreedzame protestmars in het Noord-Ierse Londonderry schieten Britse militairen 14 burgers dood: Bloody Sunday. Zie Vandaag van 30 januari 2022. In 1983 bracht de groep U2 de single Sunday Bloody Sunday die refereert naar de gebeurtenis van 1972.

1969   The Beatles geven, naar wat later blijkt, hun allerlaatste liveoptreden op het dak van het Apple Records gebouw aan Savile Row in Londen voor televisie en de ‘Let it be-film’, en om de nieuwe single Get back te promoten. Billy Preston (1946-2006) speelt mee als ‘vijfde Beatle’. Het concert wordt door de politie vroegtijdig afgebroken wegens lawaaioverlast.

1941   De Vrijwillige Arbeidsdienst voor Vlaanderen (VAVV) opent zijn eerste werkkamp. Later dat jaar worden nog een tiental andere kampen geopend. Zie Vandaag 18 januari 2023: geboorte van Renaat van Thillo, leider van de VAVV.

1934   Een jaar nadat Adolf Hitler aan de macht kwam, wordt in Duitsland een wet aangenomen over de algemene reorganisatie van het Reich. Hiermee wordt het bestuur streng gecentraliseerd en de bevoegdheden van de lokale autoriteiten ernstig beperkt. Even later, op 6 februari, schaft een andere jakobijns geïnspireerde wet de eeuwenoude provinciale identiteiten en regionale parlementen af. Er zijn nu geen Pruisen, Beieren of Saksen meer, alleen nog ‘Reichsdeutsche’.

1927   Geboorte in Stockholm van de Zweedse sociaaldemocratische politicus Olof Palme. Hij was twee keer premier van Zweden, van 1969 tot 1976 en van 1982 tot 1986. In dat laatste jaar wordt hij in Stockholm, op de hoek van de straten Sveavägen en Tunnelgatan, in de rug geschoten en sterft ter plaatse. De 59-jarige Palme liep met zijn vrouw Lisbet naar huis na een bioscoopbezoek. De moord is nooit opgehelderd, ondanks talrijke onderzoeken, complottheorieën en verdenkingen.

August Borms aan het ziekbed van Berten Fermont (1911-1933)

1911   Geboorte te Borgerhout (Antwerpen) van Berten Fermont, Vlaams-nationaal dienstweigeraar. Hij gaat vanaf april 1919 naar het Onze-Lieve-Vrouwecollege in Antwerpen. De begaafde Fermont is één jaar voor op zijn leeftijd en wordt op het college lid van de collegebond van het Algemeen Katholiek Vlaams Studentenverbond (AKVS).

Na een succesvol ingangsexamen schrijft de zeventienjarige zich in september 1928 in aan de Gentse universiteit voor de richting burgerlijk ingenieur. Fermont raakte in 1929 betrokken bij een botsing tussen Vlaams-nationale en Franstalige studenten. Een schorsing door de academische raad maakt dat hij geen examens kan afleggen.

Hij weigert zijn militaire dienstplicht te vervullen, ‘omdat de Belgische staat de Vlaamse volksgemeenschap haar rechten onthoudt’, zo staat letterlijk in zijn brief van 25 juli 1931 aan minister van landsverdediging Henri Denis. De Krijgsraad veroordeelt hem tot vier maand cel, straf die hij uitzit in de gevangenis van de Begijnenstraat in Antwerpen. Fermont komt vrij op kerstdag 1931, wordt wegens volgehouden weigering weer gearresteerd op 4 januari 1932 en overgebracht naar de gevangenis in Sint-Gillis. De Brusselse krijgsraad veroordeelt hem ditmaal tot een gevangenisstraf van twee jaar.

In de gevangenis in Sint-Gillis, waar ook de dienstweigeraars Willem de Baere en Jan Thielemans een verlamming opliepen, wordt Fermont ernstig ziek, maar hij weigert de gevangenisdokter te zien omdat die de eerlijkheid van zijn motieven had betwijfeld. De doodzieke Fermont wordt op 8 oktober 1933 op eigen verantwoordelijkheid naar huis gestuurd. Daar stelt dokter Gustaaf Schamelhout een verregaande tuberculose vast. Twee weken later sterft Berten, in het bijzijn van zijn vader, van Nestor Gerard, de verpleegster Nyssen en de erbij geroepen August Borms. Fermont was bereid geweest ‘het offer te brengen tot het uiterste’, luidens zijn doodsprentje. Hij was pas 22 jaar oud

Na zijn dood werd Fermont door vrienden en bewonderaars als martelaar geëerd. Op de begraafplaats Schoonselhof wordt een monument onthuld van de hand van Albert Poels, gevolgd door een jaarlijkse Berten Fermont-herdenking. Die staat in het teken van Vlaanderen en de vrede. In Borgerhout werd in 1992 een plein naar Berten Fermont genoemd.

1847   In Amerika krijgt het Californische dorpje Yerba Buena per decreet de naam San Francisco toebedeeld.

1661   Het lijk van Oliver Cromwell (1599-1658) wordt opgegraven en postuum geëxecuteerd. Zijn hoofd wordt bij Westminster Abbey op een paal gezet.

1649   Koning Charles I van Engeland wordt op last van Oliver Cromwell onthoofd. Door zijn ministers, met name door William Laud, aartsbisschop van Canterbury, werd hij op het pad van despotisme geduwd en streefde naar absolute macht, zoals de Franse koning Lodewijk XIII. Hierin werd hij stevig gedwarsboomd door het parlement. Het komt tot gewelddadige tegenstand die leidt tot een burgeroorlog. Nadat zijn leger is verslagen, wordt hij overgedragen aan de aanhangers van Cromwell, die hem ter dood veroordeelden.

Op 27 januari 1649 stemmen 67 rechters dat de koning ‘een tiran, verrader, moordenaar en een publieke vijand’ is die de dood verdiende ‘door het scheiden van zijn hoofd van zijn lichaam’. Charles I wordt onthoofd op 30 januari 1649. Tijdens de executie is er geen gejuich te horen, ze verloopt bijna in volledige stilte. Cromwell staat bij wijze van gebaar toe dat het hoofd werd teruggeplaatst op het lichaam, zodat de familie op gepaste wijze eer kan betuigen aan de ex-koning, die in Windsor Castle wordt begraven.

1563   Geboorte in Brugge van de theoloog Franciscus Gomarus ofte François Gomaer. Deze voorman van de ‘contraremonstranten’ was van 1618 tot zijn dood in 1641 hoogleraar theologie in Groningen, en daarvoor aan de Universiteit van Leiden. Zijn aanhangers noemden zich gomaristen en waren zeer strenge calvinisten.

Koop nu Vandaag in de loop der jaren in de Doorbraak-boekhandel.