23 december. Net binnen: Van Gogh snijdt zijn oor af

Elk jaar   In Egypte Dag van de Overwinning, herdenking van het einde van de Suezcrisis van 1956. De Suezcrisis was een conflict over het bezit van en de toegang tot het Suezkanaal. Het leidde tot een oorlog in de Sinaï tussen Egypte aan de ene kant en Israël, Groot-Brittannië en Frankrijk aan de andere kant. Op 23 december 1956 verlieten de laatste Franse en Britse militairen Egypte.

1944   De stad Malmedy, door de Amerikanen blijkbaar nog steeds als Duits aanzien, wordt ‘per ongeluk’ twee dagen lang gebombardeerd met 700 burgerslachtoffers tot gevolg.

1944   De Franse katholieke schrijver Paul Claudel (1868-1955) publiceert in de krant Le Figaro een huldedicht aan Generaal de Gaulle waarin hij de lof zingt van de leider van La France libre. Enkele jaren eerder, op 10 mei 1941, had hij in Le Figaro een ander gedicht laten verschijnen, Woorden aan de Maarschalk, waarin hij de collaborerende maarschalk Pétain de hemel in prijst: ‘Frankrijk, luister naar deze oude man die zich over u buigt en u toespreekt als een vader’, enz. enz. Hij wordt in 1946 opgenomen in de Académie française.

1932   Het maandblad Brussel wordt het officieuze orgaan van het Vlaams Verbond voor Brussel (VVB).

1926   In de Elzas verschijnt het eerste nummer van het autonomistische dagblad Volksstimme, een gedurfde stap in dit door Frankrijk zeven jaar eerder weer geannexeerde gewest, waar men alles wat Duits is met wortel en al wil uitroeien. De initiatiefnemers zijn Joseph Fashauer, een gewezen katholieke priester die hoofdredacteur wordt, de leraar Joseph Rossé, de arts Eugen Ricklin en de jonge journalist Paul Schall. In 1928 worden ze voor het gerecht gesleept.

Willem de Meyer (1899-1983)

1899   Geboorte te Mechelen van Willem de Meyer, Vlaams muziekleraar en decennialang een van de belangrijkste promotoren van het Vlaamse lied. Hij krijgt algemene bekendheid door zijn talloze zangstonden in scholen en verenigingen, sinds de jaren 1920. De Meyer organiseert in 1933 het eerste Vlaams Nationaal Zangfeest in de Antwerpse Handelsbeurs met 8000 deelnemers. Hij is medestichter van het Vlaams Nationaal Zangverbond dat sinds 1948 Algemeen Nederlands Zangverbond (ANZ) heet.

Het Antwerpse Sportpaleis wordt de vaste locatie van het Vlaams Nationaal Zangfeest. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt Willem de Meyer benoemd tot zanginspecteur voor het lager onderwijs. Hij verzorgt in Duitsland zangstonden voor de Vlaamse tewerkgestelden, met goedkeuring van het Borgerhoutse gemeentebestuur. Hij treedt ook in Nederland op voor collaborerende organisaties. Conflicten met de Duitse bezetter over de programmatie van liederen zijn de oorzaak dat het Vlaams Nationaal Zangfeest vanaf 1943 niet meer plaats vindt.

In januari 1946, anderhalf jaar na de bevrijding, wordt de Meyer aangehouden en opgesloten. Men ontzet hem voor 10 jaar uit zijn onderwijzersambt. Hij wordt voltijds Vlaams zangpromotor. Voor de openbare omroep programmeert hij 37 radioconcerten onder de titel Vlaanderen mijn land!

Willem de Meyer overlijdt in 1983 en ligt begraven op het Erepark van de Antwerpse begraafplaats Schoonselhof. In het Te Boelaerpark (Borgerhout) staat een monument ter ere van Willem de Meyer. In 2008 stelt het kartel sp.a-Spirit-Groen in de districtsraad van Borgerhout voor dit af te breken voor de heraanleg van het park. Onder druk van de bevolking ziet men ervan af.

1888   Hoogoplopende ruzie van Vincent Van Gogh met Paul Gauguin over de plaatselijke cafébazin op wie ze beiden verliefd zijn. Nadat Van Gogh Gauguin met een mes heeft bedreigd, keert hij stomend opgewonden terug naar huis en snijdt daar zelf een flink stuk van zijn linkeroor af. Dat is de oorsprong van het bekende schilderij.

1886   Geboorte te Antwerpen van Antoon J. Van Opstraet, Vlaams journalist en uitgever. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakt hij betrokken bij het activisme als uitgever van Het Vlaamse Nieuws. In november 1918 wijkt Van Opstraet uit naar Nederland, tot 1922. In 1927 richt hij samen met zijn neef Edmond van Tassel de uitgeverij Patria op. Die geeft vanaf november 1934 het onafhankelijke en regeringskritische dagblad De Dag uit.

In mei 1940 wordt Van Opstraet door de Belgische Staatsveiligheid opgepakt en per trein naar Frankrijk gedeporteerd. Na zes weken kan hij terug naar Antwerpen. Hij neemt er zijn functie bij De Dag weer op. In 1945 wordt hij veroordeeld tot zes jaar gevangenis en wordt zijn drukkerij onder sekwester geplaatst.

Henri Pirenne (1862-1935)

1862   Geboorte te Verviers van Henri Pirenne, Waals belgicistisch historicus. Pirenne studeert aan de Universiteit van Luik (1879-1883), verder in Leipzig, Berlijn (1883-1884) en Parijs (1884-1885). Hij wordt hoogleraar, eerst te Luik (1885), daarna te Gent (1886). Tijdens de Eerste Wereldoorlog is hij een van de aanvoerders van het verzet tegen de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Op 18 maart 1916 wordt Pirenne hiervoor aangehouden en op transport gezet naar Duitsland. Pirenne is rector van de Rijksuniversiteit Gent van 1919 tot 1921. In 1923 wordt hij erevoorzitter van de Ligue nationale pour la Défense de l’Université de Gand et de la Liberté des Langues die strijdt voor het behoud van de Franstalige universiteit. Als in 1930 de universiteit eentalig Nederlands wordt, maakt hij gebruik van het ‘recht op het emeritaat’ dat wordt aangeboden aan de professoren die weigeren hun colleges in het Nederlands verder te zetten. Nochtans schreef en sprak Pirenne zeer goed Nederlands. Hij verhuist naar Brussel, waar hij hoogleraar wordt aan de Université libre de Bruxelles (ULB).

Bekend gebleven is Pirennes monumentale werk Histoire de Belgique (zeven delen, 1899-1932). Daarin wil hij aantonen dat België reeds een aanvang had genomen toen het Rijk van Karel de Grote bij het Verdrag van Verdun in 843 over zijn drie kleinzoons werd verdeeld. Vooral de Nederlandse historicus Pieter Geijl heeft Pirenne over deze zienswijze, waarin Geijl een bewuste ‘achteruitprojectie’ van België zag, hevig aangevallen. Pirennes belgicistische opvattingen, hebben twee bronnen. Deels gaan ze uit van het liberale, Fransgeoriënteerde idee dat de natie een ‘sociaal contract’ (Rousseau) is, vrijwillig aangegaan door individuen die een natie ‘willen’ vormen. Deels komen ze voort uit de jakobijnse, alweer Fransgeoriënteerde ondemocratische dwanggedachte dat de staat het volk maakt en niét het volk de staat.

1846   Het Handelsblad van Antwerpen kondigt de oprichting aan (voor een keer laten we de spelling ongewijzigd) van ‘eene nieuwe vlaemsche zangmaetschappy onder den tytel Maetschappy voor Tael en Kunst’. De vereniging, schrijft het Handelsblad, telt al ‘een aenzienlyk getal leden’, onder wie ‘eenige der voornaemste vaderlandsche letterkundigen, en verscheidene gunstig bekende kunstschilders en beeldhouwers’. Daarbij onder anderen Hendrik Conscience, Jan van Beers, Jan J. de Laet, Lodewijk Vleeschouwer, Jan en Lambrecht van Ryswyck, Edward Dujardin en Jan van Arendonck.